Door Cherionna Menzam-Sills – 13 juni 2025
De titel ‘Prenatale oorsprong van liefde en schaamte’ roept veel vragen op. Afgezien van de stellingname dat onze gemoedstoestand voort kan komen uit onze prenatale ervaringen, rijst wellicht de vraag of liefde en schaamte wel in één adem genoemd mogen worden.
Wat betreft de bewering over prenatale oorsprong vraag ik me af hoe onze huidige manier van voelen, waarnemen, gedragen en omgaan met anderen niet beïnvloed zou kunnen zijn door onze eerste ervaringen vóór de geboorte. Onze eerste relatie ís die met onze moeder, mogelijk beginnend als een energetische, pre-fysieke interactie.
Meer tastbaar ervaren we de vloeistoffen in onze moeder terwijl we door de eileider zweven. Wellicht hebben we nog geen volledig contact met die vloeistoffen totdat we uit de zona pellucida komen, een sterk membraan dat de eicel en vervolgens het embryo beschermt in de eerste dagen na de conceptie. Ongeveer een week na de bevruchting moeten we ons innestelen in de baarmoederwand van onze moeder omdat onze voedselvoorraad opraakt. Om dit essentiële contact met onze moeder te maken, moeten we als blastocyste uit de zona pellucida (eiwitmantel) komen, een actie die ‘hatching’ wordt genoemd. We komen dan in direct contact met het vruchtwater. Voor sommigen is dit naar eigen zeggen een schok geweest, een onaangename ervaring die een einde maakt aan de zogenaamde ‘blastocyste behaaglijkheid’. De baarmoedermelk kan voor de een als vergiftigd smaken en voor de ander juist als welkome voeding worden ervaren.
Wanneer we de baarmoederwand raken, hebben we voor het eerst daadwerkelijk fysiek contact met onze moeder. Tijdens deze belangrijke mijlpaal in onze ontwikkeling kunnen we ons welkom en geaccepteerd voelen terwijl we ons gemakkelijk in de wand nestelen. Maar vaak verloopt die innesteling moeizamer. De baarmoederwand kan hard of gesloten aanvoelen. Dit kan worden beïnvloed door de gevoelens van de moeder over haar zwangerschap of zelfs over haar vrouwelijkheid of vruchtbaarheid. Als de moeder onvoldoende steun krijgt of aan overmatige stress wordt blootgesteld, kunnen haar stresshormonen de vorming van het dikke, weelderige, voedzame baarmoederslijmvlies dat het embryo nodig heeft, verstoren. Veel baby’s sterven tijdens deze worsteling om zich in te nestelen. Velen van ons hebben dit met moeite overleefd.
Ik nodig je uit om nieuwsgierig te zijn naar wat je voelt als het over dit onderwerp gaat. Voel je liefde? Voel je zachtheid, volheid en warmte in je hart? Of voel je iets dat meer op schaamte lijkt? Voel je je terughoudend, slecht, verward, misschien zelfs verdrietig, boos of wanhopig? Kan onze schaamte al zo vroeg in ons leven ontstaan?
Vroegste geheugen, oorspronkelijke intelligentie
Deze oerervaring van onvoldoende welkom zijn, wordt net als andere preverbale ervaringen onthouden. Onze cellen bewaren deze herinnering, net zoals immuuncellen de vorm onthouden van een vreemde indringer waartegen ze zich moeten verdedigen. Cellen trekken zich op intelligente wijze samen en onttrekken zich aan de giftige stoffen rondom hen. Een embryo dat een weg zoekt naar de baarmoederwand, zoekend naar voedsel en acceptatie ervan om te kunnen overleven, komt voor een groot dilemma te staan wanneer het voedsel van de wand giftig of onaangenaam smaakt. In dit stadium moeten we ons innestelen om te overleven. Niet innestelen betekent de dood. Innestelen betekent giftige stoffen eten.
Ik word een beetje misselijk als ik hierover schrijf, want dit was precies mijn ervaring in de baarmoeder. Hoe is het voor jou? Als je dit ook lastig vindt, raad ik je aan even diep adem te halen en stil te staan bij wie je nu bent, hoe oud je bent en hoe je die tijd echt hebt overleefd. Kijk even op van deze tekst en neem je huidige omgeving in je op. Wat vind je hier mooi? Zie je voorwerpen die je leuk vindt? Zie je de natuur door het raam of staan er planten in de kamer waar je bent? Voel je de steun van Moeder Aarde onder je, hoe je lichaam in contact komt met waar je op zit? Wat gebeurt er in je als je je op deze bronnen richt? Is het mogelijk om bij je ervaring te blijven? Wat ondersteunt je in het gewoon zijn?
Misschien voel je enige verzachting, verwijding, een groter gevoel van ruimte, ademhaling of zelfs goedheid.
Ongewenst als slecht
Wanneer een kind van welke leeftijd dan ook iets ervaart dat aanvoelt als afwijzing, zal het zich waarschijnlijk slecht voelen. Wat is er mis met mij? Waarom houden ze niet van mij? Waarom wil mijn moeder mij niet in haar buik? Dit komt waarschijnlijk niet in woorden tot uiting, zeker niet bij een klein embryo dat nog niet kan praten. Het gevoel kan er zonder woorden zijn.
Dit gevoel kan worden versterkt op het moment dat de zwangerschap wordt ontdekt. Ook hier heeft het kleintje behoefte aan de zekerheid dat hij of zij welkom is, wat een gevoel van veiligheid geeft. Het kleintje is volledig afhankelijk van de moeder of ouders voor bescherming, voeding en ondersteuning in welbehagen. Ouders zijn vaak op zijn minst ambivalent over de ontdekking van de zwangerschap en kunnen geschokt zijn of het zelfs afwijzen, waarbij ze abortus of adoptie overwegen. Dit is begrijpelijkerwijs beangstigend voor de baby. Zelfs als ze erin slagen om op een of andere manier te gedijen, zal er ongetwijfeld een akelig gevoel zijn dat hen tijdens hun ontwikkeling begeleidt en hun leven binnensluipt als een gevoel van schaamte.
Kleintjes staan ook open voor een liefdevolle wereld. Ik geloof niet dat ze liefde leren van hun ouders. Ze lijken liefde gewoon te kennen. Kleintjes zijn in een staat van zijn, niet van doen. Wanneer wij terugkeren naar die staat van relatieve stilte, zoals in meditatie, hebben we ook de neiging om op te gaan in liefde. Dit maakt deel uit van ons oorspronkelijke potentieel waar we op elk moment naar terug kunnen keren als we het contact ermee verloren.
De van nature aanwezige staat van liefde van baby’s moet worden gezien, ontvangen en weerspiegeld. Dan leren kleintjes dat ze gewaardeerd wordt in de wereld waarin ze terechtkomen. Ze leren dat hun aanwezigheid op prijs gesteld wordt. Dat is liefde.
Een houding vol schaamte
Ik heb vaak mensen gezien die het trauma van afwijzing hebben meegemaakt op het moment dat de zwangerschap werd ontdekt en die zichzelf in een ineengezakte houding ophielden. Ze leken hun hart te beschermen. In de prenatale psychologie is vastgesteld dat herinneringen aan het moment van de ontdekking worden opgeslagen in het hart en de borststreek. De ontdekking vindt meestal plaats rond het moment dat het hart zich vormt, vroeg in de vierde week na de conceptie.
Dergelijke prenatale herinneringen worden opgeslagen in die gebieden die op het moment van het trauma zich juist ontwikkelen. Kleintjes die zich niet welkom voelen, proberen zichzelf op een intelligente manier te beschermen, meestal door zo klein en onopvallend mogelijk te blijven. Dit blijft hun hele leven bestaan in de vorm van een ingezakte houding. Dit is precies wat we ook wel eens een schamele houding noemen.
Onlangs zag ik mijn kleine kleindochter dit doen toen ze bijna iets kapot had gemaakt. Iedereen had met stemverheffing gereageerd uit schrikreactie. Dit normaal zo zelfverzekerde, vrolijke meisje trok haar borst in en liep stilletjes met gebogen hoofd de kamer uit, duidelijk beschaamd. Gelukkig heeft ze geweldige ouders. Haar moeder ging haar meteen achterna om haar te kalmeren, terwijl wij allemaal probeerden haar te vertellen dat het niet erg was. Een paar minuten later kwam ze weer de kamer binnen, weer helemaal zichzelf. Wat zou er gebeurd zijn als haar moeder haar niet zo goed had kunnen kalmeren en troosten? We wilden haar niet bang maken of een slecht gevoel geven. Dit soort dingen gebeuren nu eenmaal. In een gezin waar veel stress heerst of waar te weinig steun is, zou de moeder zich heel anders kunnen gedragen. Ook wordt het gebrek aan volledige acceptatie bij de ontdekking zelden erkend. Troost kan worden geboden in de vorm van een eenvoudige uitspraak als: “Het spijt me dat ik er nog niet klaar voor was toen ik hoorde dat je er was. Maar ik ben zo blij dat je er bent. Ik hou heel veel van je.”
Levend erfgoed
Als het kind zijn leven in schaamte is begonnen, zijn dit soort momenten nog belangrijker. Een kind kan in schaamte zijn verwekt. Het kind baadt in de schaamte van de moeder over de seksuele ontmoeting die mogelijk in een andere dan een liefdevolle context heeft plaatsgevonden. Zowel de schaamte van de moeder als die van de baby kan worden versterkt door een positieve zwangerschapstest. De moeder kan deze gebeurtenis tegemoet treden vanuit lagen van haar eigen vroegere schaamte, die misschien al is ontstaan toen ze zelf nog in de baarmoeder van haar moeder zat. De schaamte kan generaties teruggaan.
Schaamte zoekt zijn uitweg. Kinderen die in de baarmoeder niet gezien en geaccepteerd zijn, zullen waarschijnlijk hun hele leven op zoek zijn naar erkenning en goedkeuring. Als ze op cellulair niveau geloven dat ze slecht zijn en dat ze daarom destijds niet welkom waren, kunnen ze dit herhaaldelijk gaan doen. Het is alsof ze willen bewijzen dat ze ongewenst en ‘slecht’ zijn. Ik kan me gemakkelijk voorstellen dat veel van onze politici voorbeelden zijn van deze dynamiek!
Verwelkomend, aanwezig en liefdevol
De manier waarop we onze kleintjes in de baarmoeder ontmoeten en later met hen omgaan, kan schadelijke of helende effecten hebben. De manier waarop ze bij hun geboorte worden verwelkomd, kan bijvoorbeeld prenatale schaamte versterken of helpen tegengaan.
Helende processen beginnen bij bewustwording. We moeten erkennen dat baby’s worden beïnvloed door hun ervaringen, zelfs vóór hun geboorte, dát ze ervaren. Deze erkenning is het meest effectief als ze begint bij bewustwording van onze eigen vroege geschiedenis. We weten misschien niet alle details, maar we kunnen er wel nieuwsgierig naar zijn.
We kunnen onszelf afvragen hoe we reageren op informatie over wat ons in de baarmoeder mogelijk heeft beïnvloed. Hoe reageert ons lichaam? Welke emoties komen naar boven? Wat helpt ons om aanwezig te zijn bij wat er naar boven komt, in plaats van ons ermee te identificeren?
Als we hierbij aanwezig kunnen zijn, kunnen we deze aanwezigheid aan onszelf en de kleintjes die nog ter wereld komen, schenken.
Dát is liefde.
***Deze blog verscheen eerder als Prenatal Origins of Love and Shame, 13 juni 2025***
Mad in the Netherlands presenteert blogs van een diverse groep schrijvers. Deze berichten zijn bedoeld als een openbaar forum voor discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn die van de schrijvers zelf.
