Adverse Childhood Experiences

Disclaimer

Mad in the Netherlands (MIA Global) geeft geen medisch advies met deze bronsectie en doet geen aanbevelingen met betrekking tot behandeling. Mad in the Netherlands wil mondiale informatie over psychiatrie toegankelijk en vindbaar maken in het kader van geïnformeerde toestemming. Wij wijzen u erop dat Mad in the Netherlands (MIA Global) niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de inhoud van de externe websites.

Door Monique Timmermans – 1 januari 2022

Opbouw pagina

Wat zijn ACE’s?

Adverse Childhood Experiences, ofwel ACE’s, zijn nadelige (negatieve) ervaringen in de kindertijd die de hersenontwikkeling van een kind beïnvloeden. Ze kunnen zodoende levenslange invloed op gezondheid en welzijn hebben. Onder negatieve ervaringen vielen in de oorspronkelijke CDC-Kaiser ACE Study door V.J. Felitti, R.F. Anda en collega’s:

Persoonlijke ervaringen met:

  • Fysiek misbruik
  • Seksueel misbruik
  • Emotionele (verbale) mishandeling
  • Fysieke verwaarlozing
  • Emotionele verwaarlozing

Ervaringen binnen het huishouden:

  • Huiselijk geweld tegen ouder/verzorger
  • Middelenmisbruik (drugs/alcohol) door ouder/verzorger
  • Chronisch psychische aandoeningen binnen het huishouden
  • Opgroeien in een huishouden waarin niet beide biologische ouders aanwezig zijn
  • Gezinslid in de gevangenis

In het filmpje “How Childhood Trauma Can Make You A Sick Adult van Big Think” legt Dr Felitti uit hoe hun ACE-studie tot stand kwam, wat de hoofdbevinding was en waarom er meer oog moet zijn voor nadelige ervaringen in de kindertijd en in het bijzonder met het oog op preventie.

De onderzoekers van de studie gebruikten een ACE-score om het risico van een persoon op chronische ziekten te verklaren. Men kreeg één punt voor elk type negatieve ervaring. Het algemene beeld was hoe hoger de ACE-score, hoe groter het risico op gezondheids- en sociale problemen.

80% van de ontwikkeling van de hersenen van een kind vindt plaats in de eerste drie levensjaren. Meer ACE’s in de vroege kindertijd leiden in het algemeen tot een groter risico op gezondheids- en sociale problemen. Let wel, hier staat ‘in het algemeen’ en ‘groter risico’. Dat wil zeggen dat het aantal persoonlijk getelde ACE’s niet een exacte invloed bepaald. Er zijn veel meer invloeden. Zo zijn bijvoorbeeld ook hoe vaak het gebeurde, hoe intens het voelde, hoe lang het aanhield, wie erbij betrokken was en ook het geslacht mede bepalend.

Kleine ogenschijnlijk vrolijke jongen speelt verstoppertje

Verkeerd gebruik ACE-onderzoek?

Sinds 2009 hebben 48 staten in USA informatie over ongunstige ervaringen uit de kindertijd (ACE’s) verzameld via het Behavioral Risk Factor Surveillance System (BRFSS). De BRFSS is een jaarlijkse, telefonische enquête die gegevens verzamelt van niet-geïnstitutionaliseerde Amerikaanse volwassenen met betrekking tot gezondheidsproblemen en risicofactoren. Dit biedt veel informatie waarmee veel gezondheidswinst behaald kan worden. Maar verkeerd gebruik brengt evengoed risico’s met zich mee.

In dit filmpje “Inside the ACE Score Strengths Limitations and Misapplications van ACE Interface” legt Dr Anda uit waarin het gevaar van verkeerd gebruik van de bevindingen uit hun ACE-onderzoek schuilt. Hij wijst er nadrukkelijk op dat het incorrect is om de algemene bevindingen uit het onderzoek terug te brengen tot een individuele standaard. De ACE-score van 4 of meer is géén magisch nummer. Dr Anda benadrukt zijn zorgen dat mensen gelabeld, gestigmatiseerd, gediscrimineerd of ondergewaardeerd worden door hun ACE-score. Daarbij kan het teveel benadrukken van het gevaar van veel ACE’s, een selffulfilling prophecy worden. Zie ook zijn artikel in AJPM.

Ook Prof. David Finkelhor zet vraagtekens bij de razendsnelle uitrol van preventieve screenings in dit artikel. Op Mad in America staat een samenvatting over zijn artikel met in de commentaren veel bevestigingen door lezers.

Dit artikel op Mad in America over de uitrol van preventieve screening in California neemt de kritieken onder de loep.

En het naar het Nederlands vertaalde artikel “Why I worry about the ACE-aware movement’s impact” door Whitney Barret (principal educational psychologist) benoemt diverse bezwaren.

Concluderend is het risico dat systemen die eigenlijk op een andere leest geschoeid zijn, nieuwe inzichten zo veranderen dat ze alsnog binnen het “oude vertrouwde” raamwerk gaan passen. Als men ACE’s serieus neemt, dan zijn veel klachten, ook vooral op latere leeftijd, heel anders te verklaren dan hoe we dat nu vanuit de DSM doen. Het gedrag dat voortkomt uit trauma, de traumaresponses, zijn dan geen aanwijzing meer voor ziekte (persoonlijkheidsstoornis, ADHD, bipolaire stoornis, borderline etc.), maar een vorm van logisch overlevingsgedrag. Dat past natuurlijk niet zomaar in een systeem dat op diagnoses (de DSM) is gebouwd. Dus is het risico groot dat de oorspronkelijke theorie wordt uitgekleed, maar toch als “het ei van Columbus” wordt gepresenteerd. Het kan niet zo zijn dat de GGZ aanvangt met het tellen van ACE’s en zo via deze weg opnieuw, weliswaar een ander, maar evengoed een stigmatiserend etiket op patiënten gaat plakken.

Met kennisneming van voorgaande kritische opmerkingen in uw achterhoofd vindt u op de website van Het Center for Disease Control and Prevention veel informatie over onderzoek en goede aanbevelingen voor preventiebeleid ter voortzetting op de originele ACE-studie.

Verband toxische stress en ACE’s

Met name bij kinderen die herhaaldelijk worden blootgesteld aan toxische (teveel) stress is vaker sprake van een verstoorde ontwikkeling. Hoe intenser en langer stress ervaren wordt, hoe groter de kans op psychofysiologische stoornissen die gepaard gaan met langdurige en significante belemmeringen in de fysieke en psychologische ontwikkeling. Zie onderzoek en vervolgonderzoek van National Scientific Council on the Developing Child, 2005; Shonkoff et al., 2021).

De door hen geïntroduceerde categorieën van de stress-respons zijn algemeen aanvaard. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen positieve stress, verdraagbare stress en toxische stress. Zie dit plaatje voor uitleg.

Toxische stress kan de structuur en functie van de zich nog ontwikkelende kinderhersenen beschadigen. The National Council on the Developing Child ontdekte dat wanneer kinderen worden overladen met stresshormonen, ze te makkelijk in de vlucht-, of bevriezingsmodus gaan. Dit beïnvloedt bijvoorbeeld school, vriendschappen en de mate van vertrouwen in volwassenen. Dit kan vervolgens leiden tot schuld, schaamte, angst, depressie en bijvoorbeeld een verhoogde kans op middelenmisbruik of eetstoornissen. Zie onderstaand filmpje voor een korte en heldere uitleg over toxic stess.

Niet iedere soort van nadelige ervaring in de kindertijd (ACE’s) kan standaard als “toxische stress” gedefinieerd worden. Zo kan emotionele verwaarlozing bijvoorbeeld heel veel impact hebben op iemand en desondanks niet tot “toxische stress” leiden. Evengoed kunnen er dan op latere leeftijd alsnog klachten openbaren.

Invloed toxische stress op epigenetica

Om te begrijpen dat toxische stress schadelijk is, geeft de epigenetica antwoorden. De epigenetica is de wetenschap van het wel of niet actief worden van bepaalde genen. Dit gebeurt onder invloeden van omgeving en leefstijl zoals: emoties, stress, tegenspoed en trauma (inclusief ACE’s), infecties, gifstoffen, drugs en medicijnen, voeding, temperatuur en beweging. Toxische stress is dus een oorzaak waardoor bepaalde genen aangezet worden die bijvoorbeeld hormonen, het immuunsysteem en de spijsvertering ontregelen met allerlei klachten als gevolg.

Gelukkig is bekend dat hersenen en de rest van het lichaam enigszins plastisch zijn. De epigenetica is ook op een positieve manier te beïnvloeden door er een gezonde leefstijl op na te houden. Met name op dit gebied kun je bewuste keuzes maken. Denk aan voldoende beweging, gezonde voeding, voldoende slaap, ruimte voor ontspanning, geen middelenmisbruik, geen overbodige medicatie, werkplezier, liefde en dergelijke. Om dit te bewerkstelligen kun je gebruik maken van hulpbronnen. Denk hierbij aan hulp vragen, vertrouwensrelaties ontwikkelen, een positieve houding vormen, luisteren naar het gevoel en het verstand.

Positive of Favorable Childhood Experiences

Het is bekend dat álle ervaringen in de kindertijd van invloed zijn op de ontwikkeling, dus ook de positieve. In 2019 publiceerde JAMA Pediatrics een onderzoek dat aantoont dat positieve (gunstige) ervaringen uit de kindertijd een vergelijkbare correlatie hebben met gezondheidsresultaten op de lange termijn als de ongunstige hebben. Deze gunstige ervaringen noemt men PCE’s (Positive Childhood Experiences) ofwel FCE’s (Favorable Childhood Experiences) en maken de mens juist sterker. Het goede nieuws is dat ouders en verzorgers de meeste FCE’s kunnen beïnvloeden. Door elke FCE bewust in het leven van een kind aan te bieden, geeft dit het kind de nodige hulpmiddelen die nodig zijn om veerkrachtig (resilience) te zijn op de lange termijn. De FCE’s zijn:

  • Mogelijkheid om met familie over gevoelens te praten
  • Steun ervaren van familie in moeilijke tijden
  • Thuis voelen en onderdeel zijn van de gemeenschap
  • Prettige schooltijd
  • Steun ervaren van vrienden
  • Minimaal twee volwassenen, anders dan opvoeders, die oprechte interesse tonen hebben
  • Veiligheid en bescherming ervaren door een volwassene in de thuissituatie

In dit filmpje How Early Childhood Experiences Affect Lifelong Health and Learning van Center on the Developing Child at Harvard University wordt bovenstaande theorie in een toegankelijke animatie kort samengevat.

In Nederland is van januari tot juli 2016 een ACE-studie uitgevoerd door TNO in opdracht van Augeo Foundation / Jongerentaskforce. Hier vindt u het rapport. Volgens ruim 45% van de leerlingen in groep 7 en 8 van het regulier basisonderwijs in Nederland is er bij hen sprake van één of meerdere ACE’s, nu of in het verleden. Waaronder:

  • Kindermishandeling: bijna 27% van de leerlingen (verwaarlozing komt het meeste voor)
  • Scheiding: bijna 26% van de leerlingen
  • Huisgenoot in detentie: bijna 7% van de leerlingen
  • Alcohol- en drugsmisbruik in het gezin: bijna 6% van de leerlingen
  • Depressie van ouder(s) of zelfmoord van een huisgenoot: ruim 6% van de leerlingen

Meisjes zeggen significant vaker dat zij meerdere ACE’s meemaken of hebben meegemaakt dan jongens. Meisjes noemen vaker: emotionele mishandeling en verwaarlozing, depressie/zelfmoord huisgenoot en seksueel misbruik

Het voorkomen van ACE’s, nu of in het verleden, hangt sterk en significant samen met de kwaliteit van leven van kinderen: hoe meer ACE’s, des te lager hun kwaliteit van leven. Het sterkste negatieve verband met kwaliteit van leven wordt gevonden bij de ACE’s emotionele mishandeling en verwaarlozing, lichamelijke mishandeling en verwaarlozing, depressie/zelfmoord (poging) van een ouder respectievelijk huisgenoot en getuige geweld tegen een ouder.

Maar wat kunnen we met al deze wetenschap?

Kansen door kennis over ACE’s

Simpelweg biedt de kennis over de impact van Adverse Childhood Experiences op onze gezondheid twee directe kansen. Enerzijds reactief, door onze zorg meer trauma ondersteunend in te richten (Trauma Informed Care) en anderzijds preventief, door inzet van kwalitatief goede en ACE-bewuste kindzorg.

  1. Trauma Informed Care (ook wel trauma sensitief genaamd) omvat:
  • Het bewustzijn dat trauma veelvoorkomend is; (Realizes)
  • Herkenning van het effect dat trauma heeft op de fysieke, emotionele en mentale gezondheid, alsmede op gedrag en commitment; (Recognizes)
  • Actieve reactie door het volledig integreren van kennis over trauma in beleid, procedures en praktijken; (Responds)
  • Weten dat de huidige dienstverlenings- en zorgsystemen mensen (onbewust) kunnen hertraumatiseren en het actief tegengaan dat dit plaatsvindt. (Resist)

Zes basisregels die ruimte geven aan een traumabewuste benadering:

  • Veiligheid bieden
  • Betrouwbaarheid en transparantie garanderen
  • Collegiale ondersteuning aanbieden
  • Samenwerking en wederkerigheid
  • Inspraakmogelijkheden & keuzes bieden
  • Aandacht voor culturele, historische & genderkwesties hebben

Bron: SAMHSA’s National Center for Trauma-Informed Care (NCTIC)

Vaak wordt trauma niet herkend omdat mensen denken: “Ik heb geen vreselijke gebeurtenis meegemaakt”. TIC (Trauma Informed Care) wordt hier echter ingezet als reactie op ACE’s. Hierbij is niet altijd duidelijk sprake van een specifieke heftige gebeurtenis maar wel van negatieve ervaringen in de kindertijd waar het lichaam met traumaresponses op reageert. 

Deze infografic van complextraumahealing geeft vier vlakken aan die van belang zijn bij het herstel van trauma.

Vier belangrijke componenten bij herstel trauma zijn 1 Zelf-educatie, 2 Trauma informed behandelingen, 3 bewegen, ademhalingsoefeningen en meditatie, 4 contacten., Bron: Complextraumahealing.wordpress.com

Deze infographic van complextraumahealing geeft een zevental trauma bewuste benaderingen weer met de personen erbij die deze werkwijzen introduceerden. Voor andere pioniers op het gebied van trauma die hun sporen verdiend hebben kunt u hier kijken.

trauma-informed benaderingen, bron: Complextraumahealing.wordpress.com

2. Aandacht voor preventieve zorg wordt in Nederland vormgegeven middels het project “De Gezonde Generatie”. Dit is een initiatief van samenwerkende gezondheidsfondsen. Hun doel is dat de Nederlandse jeugd in 2040 de gezondste is van de wereld. Hiertoe werken ze samen met jongeren en de deelnemende partners aan een gezonde basis, een gezonde leefstijl en een gezonde omgeving voor alle kinderen en jongeren van Nederland ongeacht achtergrond, inkomen, opleiding of beperking. Zodat ieder kind zo gezond, veilig en liefdevol mogelijk kan opgroeien. De gezonde basis krijgt bijvoorbeeld aandacht via het project eerste 1000 dagen. Zie hierover ook de website De eerste duizend dagen van het kind en Kansrijke start. Op de website ACE Aware NL vindt u veel Nederlandstalige informatie over ACE’s. Zij bouwen tevens aan een database waarin zorgverleners en andere professionals te vinden zijn die trauma informed werken.

Maar preventieve zorg gaat veel verder of eigenlijk dichterbij. Kijk dit filmpje We Can Prevent ACEs van Centers for Disease Control and Prevention (CDC) om te zien hoe aandacht in alle lagen van een gemeenschap grote positieve impact kan hebben.

Voor meer internationale inspiraties kunt op de website van Paces connection kijken. Deze organisatie wil de menselijke en digitale katalysator zijn die de wereldwijde (P)ACEs- en veerkrachtbeweging ondersteunt, doet groeien en haar authentieke verhalen vertelt.

Artikelen op Mad in America en MitN

  • Er wordt veel geschreven over Adverse Childhood Experiences op Mad in America. Als u op deze link klikt vindt u direct de artikelen. Meer artikelen lezen over Toxic Stress? Zie deze link. Meer lezen over epigenetica? Zie deze link. Voeg uw specifieke interesse aan de zoekterm toe om de uitkomst te verfijnen. Voorbeelden van zoektermen: racism, sexual abuse, physical abuse, neglect, divorce, incest, social isolation, domestic violence, addiction. Sortering op “Relevance” zet de artikelen waarin de opgegeven woorden het meest voorkomen bovenaan. Op “Date” sorteren zet de meest recente artikelen bovenaan, ongeacht of deze het meest relevant zijn.
  • Wellicht helpt deze pdf u om de Engelse zoektermen te vinden om gerichter te kunnen zoeken naar de informatie die u interesse heeft. Op de website chronic illness trauma studies staan in de table of contents (inhoudsopgave) ook veel nieuwe zoekingangen binnen het thema ACE.
  • Op onze eigen website vindt u een selectie van naar het Nederlands vertaalde artikelen van Mad in America met als hoofdthema ACE’s.

Enkele pioniers

Gabor Maté
Zie artikel op Mad in America

Maté vindt dat in de medische wereld niet veel nagedacht wordt over hoe trauma de gemiddelde mens beïnvloed. Dat kun je niet los zien van sociaal-economische factoren. Veel mensen zijn gestrest en getraumatiseerd. Ze zijn ook minder weerbaar, want weerbaarheid hangt samen met de verminderde verbinding, steun en gemeenschapszin. Maté gelooft niet in quick fixes maar beziet problemen in een breder perspectief.

Dan Siegel
Zie artikel op Mad in America

Siegel heeft een groot deel van zijn carrière besteed aan het onderzoeken en verkennen van interpersoonlijke neurobiologie (IPNB). Hij wijst op neuroplasticiteit. Traumatische ervaringen die een gezond psychisch functioneren kunnen schaden, kunnen worden teruggedraaid door gebruik te maken van de oneindige groeimogelijkheden in de hersenen.

Volgens Siegel draait alles om aanwezig zijn en openstaan voor de realiteit, het hier en nu. Ook – of juist – als dat helemaal niet zo aangenaam is. Mensen die aanwezig zijn, zelfs bij het lijden dat bij het leven hoort, blijken gelukkiger te zijn.

Stephen Porges
Zie artikel op Mad in the UK

De theorie van Porges (De Polyvagal theory), legt onder andere uit wat er gebeurt in het lichaam op het moment dat:

  • Iemand zich veilig voelt (staat van sociale betrokkenheid)
  • Een persoon schrikt, zich onprettig voelt krijgt of in gevaar is (staat van vechten of vluchten)
  • Een persoon niet aan het gevaar kan ontkomen, of niet begrijpt waar het gevaar vandaan komt (staat van bevriezing)

Het inschatten van veilig of onveilig kan onbewust plaatsvinden. Over het algemeen reageren kinderen vanuit de neocortex (redeneren). Echter bij een hyperactief overlevingssysteem verloopt de reactie niet via deze lange route, maar via het ‘reptielenbrein’ (de korte route). Vervolgens vertoont het kind een primaire/instinctieve reactie, in plaats van een reactie, waarbij het de tijd kan nemen om vanuit de reden te reageren.

Porges ontdekte teven dat we allemaal worden geboren met een ‘verbindingsreflex’. Als baby is verbinding (niet uitgesloten worden) een kwestie van leven of dood. De biologie van deze verbindingsreflex is te vinden in een zenuw die ons hart verbindt met ons gezicht en met onze ogen en oren. Deze zenuw, de ventrale vagus, is een onderverdeling van het parasympathische zenuwstelsel.

Richard Schwartz
Zie artikel op Mad in America

Schwartz ontwikkelde Internal Family Systems Therapy in een poging om cliënten te helpen zichzelf te genezen. IFS is een techniek die is gebaseerd op mededogen, vertrouwen, eerlijkheid. IFS gaat er van uit dat de geest meervoudig is. Het is een aanmoediging die cliënten uitnodigt om elk uniek deel van zichzelf te erkennen en de sterke en zwakke punten in ervan voor zichzelf te herkennen. Men krijgt inzicht in hoe de verschillende delen gedragingen en emoties beïnvloeden. Volgens IFS is er één echt “zelf”. Die kernzelf weet hoe te integreren en helen.

Judith Herman
Zie artikel op Mad in America

Herman haar bekendste bijdrage aan het vakgebied is haar ontwikkeling van de diagnose Complexe PTSS. In tegenstelling tot PTSS kunnen mensen met complexe PTSS emotionele flashbacks ervaren. Tijdens deze momenten zal een persoon de emoties die hij of zij voelde tijdens het oorspronkelijke trauma opnieuw ervaren. Traditionele PTSS-behandelingen zijn minder effectief bij complexe PTSS. Herman gebruikt haar ervaring en opleiding om professionele en juridische gemeenschappen en het publiek bewust te maken van de gevoeligheid van slachtoffers na traumatische gebeurtenissen.

Peter Levine  
Zie artikel op Mad in America

Levine ontwikkelde Somatic Experiencing-therapie, een benadering die voortkwam uit zijn observaties van wilde dieren. Hij merkte op dat dieren relatief snel herstelden van traumatische gebeurtenissen en dat mensen baat kunnen hebben bij het overnemen van het traumaherstelgedrag dat dieren gebruiken. Het autonome zenuwstelsel (ANS) is verantwoordelijk voor het reguleren van automatische lichaamsfuncties zoals hartslag, spijsvertering en ademhaling. Levine stelt dat de symptomen die gewoonlijk worden geassocieerd met trauma – zoals angst, flashbacks en een verhoogde schrikreflex – het gevolg zijn van door trauma veroorzaakte verstoringen in het autonome zenuwstelsel. Het doel van de behandeling is om de ANS in staat te stellen zichzelf opnieuw te reguleren.

Franz Ruppert
Zie artikel op Mad in America

Ruppert merkte op dat het zelfherstellend vermogen van mensen gigantisch is. Soms is passende hulp nodig om een trauma te handelen, maar is dat op dat moment niet beschikbaar is. Dan splitst men de gevoelens van die traumatische gebeurtenis af. Er ontstaat een overlevingsdeel in de psyche dat de traumagevoelens van verdriet, angst en pijn aan de kant zet om verder te kunnen. Indien dit niet aangepakt wordt steekt vroeg of laat hetzelfde patroon dan op een andere manier weer de kop op. Ruppert ontwikkelde daarom de methode IoPT (Identity oriented Psycho Trauma therapie). Door toepassing van zijn opstellingsmethode worden traumadelen kleiner doordat ze naar de oppervlakte worden gebracht en verwerkt. Zo kunnen de gezonde delen groter worden. Als een trauma verwerkt wordt verdwijnen de bijhorende overlevingsstrategieën vanzelf omdat ze niet langer nodig zijn. Dus ook alle angsten en andere ongemakken die ze veroorzaken. Hoe minder traumadelen er over blijven, hoe meer heelheid ervaren zal worden. Langzaam komt men tot zichzelf (autonomie).

Bessel van der Kolk
Zie artikel op Mad in America

Van der Kolk (the body keeps the score) heeft belangrijke bijdrages geleverd op het gebied van traumabehandeling. Hij gelooft dat het lichaam van een slachtoffer zich opnieuw instelt na het ervaren van een trauma. Hierdoor gaat het de wereld interpreteren als een gevaarlijke plek. Van cruciaal belang is zijn uitgangspunt dat trauma fysiek wordt ervaren in plaats van cognitief. Van der Kolk stelt dat de sleutel tot het oplossen van trauma is om mensen te helpen de verbinding tussen hun geest en lichaam te herstellen. Door hun lichamelijke gewaarwordingen aan te pakken kunnen mensen hun trauma beter te verwerken. Er zijn hiertoe gevarieerde behandelopties. Van der Kolk heeft de werkzaamheid bestudeerd van innovatieve behandelingen zoals yoga (mindful zijn) inzetten bij trauma, lichaamsgerichte therapieën (dans, theater), EMDR, de inzet van neurofeedback en psychedelische therapieën bij PTSS. Zijn vernieuwende ideeën worden soms bekritiseerd. In de VS is cognitieve gedragstherapie de hoofdbehandelwijze. Van der Kolk prefereert zoeken naar de passendste behandeling.

David van den Berg
https://www.emdr.nl/ over David van den Berg

De resultaten van het onderzoek van Van den Berg zijn proefschrift ‘Trauma-Focused Treatment in Psychosis’, zijn van groot belang voor de behandeling van mensen met een psychose. Traumabehandeling (met EMDR) bij mensen met psychosen is effectief en leidt niet tot verslechtering, zoals jarenlang werd gevreesd door professionals in de psychiatrie. “De zorg dat deze groep patiënten hun behandeling niet aankunnen blijkt onterecht.”

Podcasts ter inspiratie

Podcast Oersterk

Jan Bommerez: 'Er zit trauma onder bijna alles wat chronisch is’

Jan Bommerez is inspirator, auteur, spreker en coach op het gebied van transformatie, flow en loslaten. Inspirerende podcast over hoe vroegkinderlijk trauma jarenlang pijnlijk kan doorwerken en vooral hoe belangrijk het is om al wat lijfelijk vast zit weer in een fijne flow te brengen.

Hart voor Zorg

Anne Marsman over ongemak en ontregeling

Anne Marsman is psycholoog en behaalde onlangs haar PhD met haar proefschrift: Beyond dis-ease and dis-order; over de lange termijn gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen in de jeugd in relatie tot mentale gezondheid. Specifiek legt ze de focus op de lichamelijk en psychofysiologische gevolgen van deze gebeurtenissen, met in het bijzonder de samenhang tussen lichaam en geest. Anne worstelde jarenlang met een eetstoornis en zocht uiteindelijk hulp. Zo deed ze veel inzicht op over haarzelf, maar ook over de GGZ op. Die ervaringen gebruikt ze nu in haar werkt en verwerkte ze in haar proefschrift. Iets dat in de wetenschap vrij ongebruikelijk is. Een openhartig gesprek tussen twee zoekende psychologen over stigma, herstel en worstelen met mentale ontregeling. Het proefschrift is inmiddels ook online beschikbaar.

***Pagina samengesteld door MitN – Gereviewd op 1-12-2021 door Nikki Nooteboom, Trauma Informed Practitioner***