Inspirerende initiatieven wereldwijd
De WHO sprak zich in de afgelopen jaren geregeld uit over het belang van sociale ondersteuning en niet-medicamenteuze behandelalternatieven. Desondanks is de biomedische zorgstandaard binnen de psychiatrie juist versterkt. Westerse ideeën als DSM-diagnoses, een biologische onderbouwing van psychiatrische aandoeningen en de veelvuldige inzet van psychiatrische medicijnen zijn meer en meer de standaard geworden. Op 10 juni 2021 bracht de WHO een 300-pagina’s tellend document uit getiteld Guidance on Community Mental Health Services: Promoting Person-Centred and Rights-Based Approaches. De agenda van Mad in America voor wat betreft verandering en nieuwe opvattingen over geestelijke gezondheid, wordt hierin door de auteurs grotendeels onderschreven. Zie hierover het samenvattend artikel van Robert Whitaker: Oproep WHO radicale verandering geestelijke gezondheidszorg.
Op deze pagina vindt u een aantal vernieuwende en inspirerende initiatieven die laten zien dat het ook anders kan. U ziet de naam van het project, enkele kernwoorden en een korte beschrijving. Boven de titel staat een icoon met link naar de website van het betreffende initiatief.
Enkele podcasts rondom het thema ‘vernieuwing van de psychiatrie in Nederland’ zijn:
- Hoe de GGZ verandert – door Carlijn Welten
- Hart voor Zorg – door Sam Spiering
- De psychiater doorgezaagd – door Anne-Marie van Dam en Rokus Loopik
Voel u vrij om ons te attenderen op waardevolle toevoegingen. Stuur een mail met link en motivatie. We zullen uw verzoek zorgvuldig beoordelen.
In oktober 2021 werden een vijftal online bijeenkomsten georganiseerd om ‘Afiya Peer Respite’ en ‘Soteria Houses’ onder de aandacht te brengen. Beide initiatieven blijken een effectief en menswaardig behandelalternatief voor reguliere interventies voor mensen in crisis en nood. Op deze pagina kunt u de opnames terugkijken en vele links naar aanvullende informatie vinden. De pagina is zeker interessant als u zelf een dergelijk initiatief wilt opstarten.
Tot slot wijzen wij u erop dat Mad in the Netherlands (MIA Global) niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de inhoud van de externe websites.
Afiya Peer Respite
Collegiale Steun - Respijthulp - Community BridgingAfiya streeft ernaar om een veilige ruimte te bieden, waarin eenieder de balans en ondersteuning kan vinden die nodig is, om van een moeilijke tijd een leer- en groeimogelijkheid te maken. Het Afiya-huis is een verblijfplaats voor maximaal zeven nachten om tot rust te komen. Het wordt gerund door ervaringswerkers. Het is kosteloos. Je krijgt de kans om rust te vinden maar ook om hulpbronnen te ontdekken. Voor, tijdens, en na het verblijf is "community bridging" beschikbaar. Dit is iemand die helpt om afspraken te maken, hulpbronnen te vinden, ontspanning te zoeken, in nood voor transport zorgt enzovoort.
BuurtZorg T
Herstelondersteunende zorg - Zelfregie - HuisbezoekBuurtzorg T biedt een behandeling die gericht is op het herstel van mensen en het herstellen van contacten in hun omgeving, waarbij samen met de cliënt in hun omgeving strategieën worden ontwikkeld die hen in staat stellen te herstellen en de regie over hun leven terug te krijgen. Buurtzorg T verzorgt huisbezoeken aan al haar cliëntgroepen want ze vinden de relatie met de cliënt de belangrijkste factor. Uitgangspunten Buurtzorg T zijn: niet praten over de klant zonder dat de klant aanwezig is, geen tijdslimieten voor sessies met klanten en gelijkheid van patiënten en professionals. Bij herstel geven cliënten hulp aan leeftijdsgenoten en dragen zo bij aan hun eigen herstel en dat van anderen.
Clubhouse International
Collegiale Steun - Maatschappelijke integratie - InclusieClubhouse International biedt via meer dan 300 lokale clubhuizen in meer dan 30 landen over de hele wereld. Mensen met een psychische aandoening krijgen kansen op vriendschap, werk, huisvesting, onderwijs en toegang tot medische en psychiatrische diensten in een zorgzame en veilige omgeving. Deze sociale en economische inclusie keert de alarmerende trends van hogere zelfmoord-, ziekenhuisopname- en opsluitingscijfers in verband met psychische aandoeningen om. Een clubhuis biedt een herstellende omgeving voor mensen van wie het leven ernstig is verstoord is door hun psychische aandoening en die de steun nodig hebben van anderen die aan het herstellen zijn en die geloven dat psychische aandoeningen te behandelen zijn. Het eerste clubhuis, Fountain House, werd in 1948 geopend in New York. Op deze site staat hoe je clubhouse kunt worden.
Eat Breathe Thrive
Collegiale Steun - Meditatie - EetproblemenEat Breathe Thrive is een non-profitorganisatie die tot doel heeft eetstoornissen te helpen overwinnen of voorkomen. Het biedt een innovatief programma van zeven weken dat yoga, meditatie en gemeenschapsondersteuning combineert om te helpen bewust te eten, veerkracht op te bouwen en jezelf beter te voelen in je lichaam. Daarnaast werkt het mee aan onderzoeksinitiatieven.
Extended Therapy Room
Steunsysteem - Commitment - NormaliserenStichting The Extended Therapy Room is in 2015 voortgevloeid uit de in 1987 opgerichte Family Care Foundation (opgericht door Carina Håkansson). In die meer dan 30 jaar is vol toewijding gewerkt aan therapeutische bijeenkomsten, consultaties, trainingen, lezingen, het organiseren van het internationale filmfestival Driving Us Crazy, conferenties, onderzoek en het mede oprichten van The International Institute for Psychiatric Drug Withdrawal. De Stichting werkte vanuit de gedachten dat: • Relaties en context een zeer belangrijke rol spelen in het menselijk leven, vooral wanneer het leven op het spel staat • Alternatieven voor psychofarmaca en psychiatrische diagnose beschikbaar moeten zijn voor wie wil • De therapeutische ruimte uitgebreid moet worden met kennis uit het gewone leven en kunst • Verantwoordelijkheid, aanwezigheid en participatie essentiële fenomenen zijn om verandering te laten plaatsvinden. In juli is de Stichting opgeheven. Ter inspiratie echter nog steeds interessant.
Friendship Bench
Geestelijk adviseur - Preventie - Maatschappelijke betrokkenheidSinds de oprichting in 2006 vertrouwt de Friendship Bench op geestelijk adviseurs ter ondersteuning van mensen met emotionele problemen. De vrijwilligersorganisatie bied inlevingsvermogen, heeft kennis van de lokale gemeenschap en hun cultuur, en kent formele probleemoplossende technieken. Deze gratis consults zijn gekoppeld aan het plaatselijk eerstelijnsgezondheidscentrum en worden gewoonlijk aangeboden op een houten bankje (bench) buiten het ziekenhuis.
Heal for Life
Collegiale Steun - Verblijfsprogramma - JeugdtraumaHeal For Life heeft een innovatief, betaalbaar kortdurend verblijfsprogramma om volwassenen die in hun jeugd trauma of misbruik hebben meegemaakt te helpen herstellen van de gevolgen ervan. Ze geven hun gasten de kennis, tools en ondersteuning die nodig is om te genezen van het verleden en hoopvol te voelen over de toekomst. Heal For Life wordt gerund door overlevenden, voor overlevenden. Ze geloven dat iedereen het vermogen heeft om te herstellen. De programma's worden gehouden in een rustige en veilige omgeving.
HopEnDialogue
Open Dialogue - Steunsysteem - Holistische benaderingHopEnDialogue is een internationale samenwerkingsstudie om de effectiviteit van Open Dialogue in verschillende contexten te evalueren en de centra die deze aanpak hanteren te ondersteunen. De HopEnDialogue-studie zal de centra die Open Dialogue wereldwijd beoefenen in kaart brengen, nagaan hoe nauw zij de Open Dialogue-principes volgen en de effectiviteit van deze aanpak in verschillende contexten onderzoeken. Op de website staat een schat aan informatie over Open Dialogue. Peer-supported Open Dialogue (POD) is de Britse variant van het model voor geestelijke gezondheidszorg dat zijn oorsprong heeft in Tornio Finland (daar oa opgericht doorJaakko Seikkula zie https://youtu.be/HDVhZHJagfQ ). Het gaat over holistisch werken met mensen; het betrekken van hun hele netwerk en het verbinden met (in plaats van proberen leed te onderdrukken), zodat er begrip kan onstaan bij degenen die het meeste leed ervaren. Het gaat over iedereen; cliënten, families, collega's, artsen en verpleegkundigen die samenwerken. En het gaat erom dat we ons allemaal bewust zijn van onze eigen gebreken en kwetsbaarheden en ons daardoor realiseren dat we één zijn met elkaar. Medicatie wordt zo mogelijk vermeden. Zie ook de online dialogen die Mad in America i.s.m. Open Excellence gepresenteerd heeft rond Open Dialogue: https://www.madinamerica.com/live-town-hall-exploring-dialogical-responses-time-crisis/
Housing First
Woonbegeleiding - Onderdak - Maatschappelijke integratieHousing First richt zich op het direct huisvesten van dakloze mensen. Deze mensen krijgen zonder voorwaarden vooraf een woning en daarnaast intensieve, integrale ondersteuning bij hun verdere herstel. Onderzoek in de Verenigde Staten, Canada en Frankrijk laat zien dat deze aanpak zeer succesvol is. In Nederland krijgt Housing First steeds meer belangstelling. In 2006 ging het eerste Housing First project in Nederland van start (Discus Amsterdam). In januari 2017 zijn er, verspreid over Nederland, zo’n twintig Housing First-praktijken. Het meeste bekende Housing First model is het Pathways to Housing model dat Sam Tsemberis in 1992 in New York invoerde. In dit model richt Housing First zich expliciet op langdurig dakloze mensen met ernstige psychische problemen in combinatie met verslavingsproblemen (dubbele diagnose groep).
Inner Fire
Ontwenning - Holistische benadering - Complementaire therapieInner Fire is niet anti-medicatie, maar gelooft eerder in de keuze om innerlijke balans en genezing te vinden zonder de uitdagende bijwerkingen van psychofarmaca. Met de hulp van een psychiater en een uitgebreid programma dat een beroep doet op de hele mens, helpen ze mensen om voorzichtig psychofarmaca af te bouwen naar een bevredigend niveau en mensen die medicijnen willen voorkomen of die ondersteuning nodig hebben bij hun ontwenningsverschijnselen na het staken van psychiatrische medicatie. Ze gaan op zoek naar blijvend herstel door middel van een intensief programma dat eerst een crisis stabiliseert, dan geleidelijk medicatie vervangt door holistische genezingspraktijken en daarbij de kernproblemen aanpakt die pijn veroorzaken om vervolgens vaardigheden te ontwikkelen om verder te groeien dan deze problemen. Inner Fire biedt een alternatieve benadering: verantwoorde medicatie afbouw en ontwenning, werktherapie op de boerderij, complementaire en alternatieve therapieën, therapeutische veranderingen in levensstijl, peer- en levenscoaching. Op de website staan doorverwijzingen naar artikelen en podcasts die hun ideeën ondersteunen.
Kiva Centers
Collegiale Steun - Steunsysteem - PersoonsversterkendKiva Centers werkt samen met de staat Massachusetts en gemeenschapsgerichte instanties (community agencies). Ze bieden training, peer-support, belangenbehartiging aan om zodoende beleidsverandering te weeg te brengen. Dit doen ze door individuen te ondersteunen bij hun zelfgenezingsproces en welzijnsgevoel te verbeteren bij trauma, emotionele stress en middelengebruik. Ze geloven in het persoonlijke recht op autonomie, zelfbeschikking, zelfregie én in de kracht van relaties. Ze beschouwen relaties als de basis voor wat mensen geneest die emotioneel leed hebben ervaren. Gedeelde ervaring en medemenselijkheid verbindt individuen. Persoonlijk doorleefde ervaring en collectieve wijsheid, leiden naar herstel.
Kliniken Landkreis Heidenheim
Postnatale geestesziekte - Medicijnarme opname - Complementaire therapieKliniken Heidenheim introduceerde in 2017 een flexibele geestelijke gezondheidsafdeling rechtdoend aan de individuele patiënt binnen een gemeenschap. Het is geroemd om de focus om dwang te voorkomen. Iedereen, inclusief degenen die in het ziekenhuis worden opgenomen, heeft het recht om medicatie te weigeren. Van 2011 tot 2016 werd geen enkele patiënt hiertoe gedwongen. Er is muziektherapie, dierenondersteunende therapie, kunsttherapie, groeps- en individuele therapie en moeder-kindtherapie (na bevalling ontstane geestesklachten kunnen moeder en kind samen verblijven). Zie ook video "Mildere Mittel".
Link House
Respijthuis - Vrouwen - DaklozenLink House, opgericht in 1982, is een woongemeenschap voor vrouwen die een geestelijke gezondheidscrisis doormaken, dakloos zijn of onmogelijk thuis kunnen wonen vanwege psychische problemen. Het huis, met een huiselijke gezamenlijke keuken en tuin, biedt plaats aan 10 vrouwen die tot 4 weken kunnen blijven. Het is bedoeld als alternatief voor opname in een psychiatrische instelling. Patiënten die in Link House verblijven, worden doorverwezen naar verschillende instanties die hen zowel tijdens hun verblijf als na het verlaten van het huis kunnen ondersteunen.
Live & Learn inc.
Inclusie - Participatie - RespijthulpLive and Learn Inc. is een sociale onderneming die onderzoeksdiensten en adviesdiensten op het gebied van volksgezondheid levert en de vertaalslag van praktijk naar beleid maakt. Ze zetten doorleefde ervaring om in geleerde expertise. Hun specialisatie is inclusie. Mensen die persoonlijk hebben geworsteld met hun geestelijke gezondheid werken samen met naasten, gebruikers van diensten en onderzoekers op het gebied van gedragsgezondheid in openbare en academische instellingen. Ze ontwikkelen bijvoorbeeld bruikbare informatie op gebied van peer-support en respijthulp. Uitgebreide toelichting van hun projecten staan op de website.
Medisingrie Tibude
Opname - Medicijnvrije opname - KeuzevrijheidDe "gezamenlijke campagne voor medicatievrije behandeling" is gestart om te strijden voor een psychofarmaca-vrij behandelaanbod in Noorwegen. Hun organisaties hebben veel ervaringen dat het mogelijk is om helemaal gezond te worden zonder psychiatrische medicatie. Degenen die een medicatievrije behandeling willen, hebben momenteel geen 24-uursaanbod. Hier wil Medisinfrie Tilbude iets aan doen. Ze werken aan het opzetten van medicijnvrije 24-uurs behandeleenheden bij alle gezondheidsinstellingen in het land. Deze behandeling gaan niet over tegen medicatie zijn. Het gaat om mogelijkheden geven om de behandeling te kiezen waar de patiënt zelf het meeste vertrouwen in heeft. Medicijnvrije instellingen betekenen niet dat de patiënt medicatie wordt ontzegd, maar dat medicatie geen belangrijk onderdeel is van de aangeboden behandeling.
National Center for Youth Law
Rechtsbijstand - Overmedicalisering pleegzorg - Seksuele uitbuitingHet National Center for Youth Law is een advocatenkantoor zonder winstoogmerk dat kinderen met een laag inkomen helpt hun potentieel te bereiken door middels rechtsbijstand de overheidsinstanties te hervormen. NCYL heeft onder anderen speciale projecten rond overmedicatie bij pleegkinderen en initiatieven rond seksuele uitbuiting van jongeren.
Now I See A Person Institute
Persoonsversterkend - Zorgboerderij - SteunsysteemNow I See A Person Institute is een non-profit onderwijs- en klinische instelling die gebruikmaakt van Collaborative Practices (op kracht gebaseerde theorie die uitgaat van wat goed is in plaats van wat verkeerd is aan iemand). Er zijn paarden en er is een verzorgende en normale omgeving voor cliënten om te genezen, te herstellen en te transformeren van trauma en allerlei soorten geestelijke gezondheidsproblemen. De missie van het Now I See A Person Institute is om onderwijs, onderzoek en klinische diensten te verlenen aan mensen die alle hoop hebben verloren hebben en helaas geen succes hebben vonden in eerdere therapie, psychiatrische interventie, ziekenhuisopname of residentiële zorg. Cliënten gaan zichzelf weer zien als een persoon en niet als een diagnose die hen in het verleden misschien heeft gelabeld of beperkt. Het samenspel van therapeuten, paarden en ranchomgeving, biedt een veilige omgeving zodat de symptomen verdwijnen en nieuwe zelfpercepties evolueren en de relaties kunnen worden hersteld. Mensen rondom de cliënt worden meegenomen in het proces om het steunsysteem sterk te maken.
Peer Support South East Ontario
Maatschappelijke integratie - Collegiale steun - SteunsysteemPSSEO verzorgt ervaringsondersteuning in 5 ziekenhuizen in Zuidoost-Ontario en individuele begeleiding na ontslag uit het ziekenhuis. De ervaringswerkers bieden hulp, vriendschap en ondersteuning tot een jaar na ontslag, met als doel het risico op heropname te minimaliseren. Er zijn peer support centers voor ontmoeting, steun bij opleiding, zorgvragen e.d.
PREP
Vroegbehandeling - Psychose bij jongvolwassenen - Intensief programmaPreventie & Herstel bij Vroege Psychose (PREP) is een multidisciplinaire behandelteambenadering voor jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 29 jaar die langer dan een week en korter dan een jaar symptomen van psychose hebben. Onderzoek toont aan dat dit het kritieke moment is om toegang te krijgen tot diensten. Diensten die door het PREP-team worden aangeboden, omvatten individuele, groeps- en gezinstherapie, casemanagement, psychosociale revalidatie, psychosociale educatie, psychiatrische diensten, collegiale ondersteuningsdiensten en ondersteunende diensten voor werkgelegenheid en onderwijs. PREP is een intensief gemeenschapsgericht programma waar cliënten elkaar kunnen ontmoeten waar ze zich ook in de gemeenschap bevinden, zoals scholen, ziekenhuizen, een dokterspraktijk, een woonvoorziening of een van de ambulante locaties van het Community Reach Center. PREP volgt het model van Coordinated Specialty Care (CSC), waarbij de besluitvorming wordt gedeeld tussen de therapeut en de consument om de behandeldoelen en te verlenen diensten te bepalen. Gebaseerd op het concept dat de cliënt de expert van zichzelf is, is de filosofie rond PREP dat, hoewel professionele hulpverleners diensten kunnen aanbevelen, uiteindelijk de cliënt beslist. Het doel van PREP is om de frequentie en duur van PREP-services geleidelijk te verminderen naarmate de cliënt symptoomvermindering ervaart en actief herstelt. ServiceNet, een agentschap voor geestelijke gezondheidszorg en menselijke dienstverlening in het westen van Massachusetts, ontving een subsidie van drie jaar en twee miljoen dollar om dit programma te lanceren.
Shared Lives
Thuisbegeleiding - Maatschappelijke integratie - PreventieShared Lives is een door de staat gesteunde vorm van sociale zorg die in het hele Verenigd Koninkrijk actief is. Het biedt ondersteuning thuis en in de gemeenschap. Shared Lives Carer Families bieden begeleide woonarrangementen aan mensen in crisis, als alternatief voor ziekenhuisopname. Het bureau koppelt iemand die zorg nodig heeft aan een erkende mantelzorger. De mantelzorger deelt het gezins- en gemeenschapsleven en geeft zorg en ondersteuning aan de persoon met zorgbehoeften. Shared Lives ondersteunt mensen met een psychische aandoening om een aanzienlijk beter leven te leiden, met een sterker emotioneel welzijn en een grotere band met hun lokale gemeenschap.
Soteria Network
Collegiale steun - Medicatie-arm - Kleinschalige woonbegeleidingSoteria is als behandelmodel in de jaren zeventig ontwikkeld door Loren Mosher. Soteriahuis Bern richt zich op het begeleiden, verzorgen en behandelen van verstandelijk en cognitief gehandicapte mensen op hun weg, zowel in het dagelijks leven als bij acute psychische crises. De focus ligt op begeleide woongroepen en een speciale kliniek voor jongvolwassenen. Daarnaast zijn er andere aanbiedingen op het gebied van woon- en vrijetijdsondersteuning, preventie, professionele coördinatie en advies en gezondheidsbevordering. Ze zijn klein en de sfeer is ontspannen. Tijdens een acute crisis wordt de cliënt 24 uur lang 1:1 verzorgd door dezelfde specialist, zodat de patiënt weer tot rust kan komen. De opname is in de "zachte kamer", waar je wordt beschermd tegen te veel prikkels van buitenaf. Soteriahuis Bern vindt het belangrijk om een stabiele behandelrelatie op te bouwen. Dit alles stelt hen in staat om voorzichtig om te gaan met medicatie. Het team bestaat uit mensen met verschillende professionele en/of ervaringsachtergronden. Er zijn meer Soteriahuizen wereldwijd. Voor meer informatie zie ook het soterianetwork in de UK waar o.a. een bijdrage aan een webinar door Robert Whitaker te vinden is. (Https://www.soterianetwork.org.uk/2021/08/16/soteria-webinar-robert-whitaker-on-you-tube/).
Swedish Personal Ombudsmen
Empowerment - Maatschappelijke integratie - PreventiePersoonlijke ombudsmannen in Zweden werd als systeem in 2000 gelanceerd. Persoonlijke ombudsmannen zijn opgeleide maatschappelijk werkers, advocaten of ze hebben een achtergrond in geneeskunde, verpleegkunde, psychologie of psychotherapie. Elke persoonlijke ombudsman werkt met 13 tot 20 cliënten tegelijk en biedt hulp bij familiezaken, gezondheidszorg, huisvesting, financiën, werk en integratie in de samenleving. Vertrouwen en empowerment zijn belangrijk. De dienst wordt omschreven als een 'professionele vriendschap'. Voogdij, ziekenhuisopname, institutionalisering, machteloosheid, isolement, drugsverslaving, dakloosheid, zelfmoord en geweld behoren tot de negatieve situaties en omstandigheden die het Zweedse systeem van persoonlijke ombudsman helpt te voorkomen – het blijkt een echte 'veranderaar' te zijn in het leven van veel mensen met een handicap.
Vanuit autisme bekeken
Autisme- Inclusie - Participatie - Zelfstandigheid bevorderenVanuit autisme bekeken wil in de praktijk laten zien welke veranderingen op school, werk en in de zorg bijdragen aan de emancipatie van mensen met autisme. Dat vraagt een open houding en het lef om standaard regels & werkwijzen te doorbreken. De classificatie autisme is volgens VAB gebaseerd op gedrag dat vragen oproept omdat het anders is dan wat de meeste mensen laten zien. De classificatie is vooral een checklist van beperkingen en geeft weinig inzicht in de individuele eigenheid van een persoon. Mensen met autisme staan vaak onder grote druk om zich aan te passen aan een ‘gemiddeld’ systeem. Gelijkwaardig en zo autonoom mogelijk deelnemen aan de samenleving is daardoor niet altijd vanzelfsprekend. Vanuit autisme bekeken analyseert knelpunten en ontwikkelt producten om een nieuwe manier van werken te stimuleren. Zij richten zich tevens op implementatie (bij grotere groepen). Op de website staan publicaties en projecten zoals levensloopbegeleiding en bespreekbaar maken van autisme. Hiervoor zetten ervaringswerkers zich in.
***Pagina samengesteld door MitN – Geïllustreerd door Annemarie van Essen***