Door Peter Simons – 1 mei 2023
Uit een nieuwe studie in BMJ Mental Health blijkt dat onderzoekers van antipsychotica zelden de moeite nemen om na te gaan of ze de deelnemers en onderzoekers in hun studies voldoende hebben geblindeerd. Sterker nog, in de vier onderzoeken waarin blindering werd beoordeeld (van in totaal 188 studies) werd deze verbroken.
Volgens de onderzoekers “blijft de verdenking dat de behandelingseffecten van antipsychotica voor schizofrenie overschat worden bestaan zolang trials niet goed geblindeerd verlopen.”
De studie werd geleid door Aran Tajika van de Kyoto University Graduate School of Medicine.
Een dubbelblind (of meer), placebogecontroleerd onderzoek is de belangrijkste pijler voor de beoordeling van geneesmiddelen op basis van bewijs (evidence-based). In dit type onderzoek wordt een middel vergeleken met een placebo, en noch de onderzoeker noch de onderzoeksdeelnemer weet of de deelnemer het middel of het placebo krijgt. Als de blindheid wordt verbroken – d.w.z. dat de onderzoeker of de deelnemer (of beiden) hebben geraden of de deelnemer het actieve geneesmiddel heeft gekregen – kan dit leiden tot overschatting van de kracht van het geneesmiddel. Onderzoekers en deelnemers zullen eerder een verbetering constateren als ze geloven dat de deelnemer het werkzame middel heeft gekregen.
“Blindering van randomized controlled trials (RCT’s) is zeer belangrijk voor een nauwkeurige beoordeling van de werkzaamheid van geneesmiddelen. Zonder goede blindering kan het effect van de interventie worden overschat,” schrijven Tajika et al.
Het uitvoeren van een zogenaamd “dubbelblind” onderzoek alleen is niet voldoende, aldus Tajika e.a. Het is ook belangrijk dat de blindering daadwerkelijk succesvol is. Een van de gemakkelijkste manieren om die blindheid te doorbreken is wanneer onderzoekers en deelnemers merken dat ze nevenwerkingen van het geneesmiddel hebben ervaren – een grote aanwijzing dat ze het actieve geneesmiddel krijgen.
Daarom is het voor onderzoekers van cruciaal belang om na te gaan of de blindstelling in hun onderzoek is verbroken. Dat is gemakkelijk: aan het eind van het onderzoek vraag je de onderzoekers en deelnemers of ze het geneesmiddel of de placebo hebben gekregen. Als ze allemaal correct raden, weet je dat de blindering verbroken is – wat betekent dat het effect van het medicijn enorm overschat kan zijn.
Tajika e.a. merken echter op dat er geen consensus (overeenstemming) bestaat over de interpretatie van het succes van de blindering. De Consolidated Standards of Reporting Trials (CONSORT) verklaring uit 2010 beveelt onderzoekers niet langer aan om het succes van hun blinderingsproces te testen.
Bij antipsychotica, die krachtige kalmerende effecten hebben (naast andere schadelijke effecten), kan het vrij eenvoudig zijn om te zien of je het middel krijgt of een placebo. Toch merkten Tajika e.a. op dat in proeven met antipsychotica voor schizofrenie het succes van de blindering zelden of nooit werd beoordeeld. Daarom besloten ze deze kwestie grondig te bestuderen en alle placebogecontroleerde proeven met antipsychotica te verzamelen die dubbel (of meer) blind waren.
Ze identificeerden 188 van dit soort studies, gepubliceerd tussen 1955 en 2021. Echter, slechts drie daarvan hadden daadwerkelijk beoordeeld of de blindering gewerkt had. Het waren allemaal studies naar eerste generatie antipsychotica; chloorpromazine, haloperidol en promazine, uit de jaren 1950 en 1960.
Een extra zoekactie leverde Tajika e.a. nog één studie uit 2007 op waarin de blindering werd beoordeeld, een onderzoek naar de ontwikkeling van een injecteerbaar antipsychoticum dat niet op de markt verkrijgbaar is; dihydrexidine.
“De blindering was verbroken in elk van de vier studies die we hadden geïdentificeerd. Het aandeel correct geraden toewijzingen varieerde tussen 70% en 91%”, schrijven ze.
Het is onduidelijk of dit daadwerkelijk heeft geleid tot overschatting van de werkzaamheid van de medicijnen – de huidige studie was niet opgezet om die vraag te onderzoeken. Wel weten we dat, in het algemeen, het doorbreken van de blindheid leidt tot een overschatting van de effecten van medicijnen. De onderzoekers merkten overigens op dat het onduidelijk is in welke mate de blindering effectief werd verbroken in het gros van de studies.
Dit geldt vooral voor nieuwere antipsychotica, omdat er geen studies zijn die de blindheid hebben beoordeeld van deze, tegenwoordig het vaakst voorgeschreven antipsychotica. Het is echter veelzeggend dat in allevier de onderzoeken die wel de blindering beoordeelden, dit in aanzienlijke mate werd verbroken.
Volgens Tajika e.a. “Onderzoekers moeten daarom worden aangemoedigd om in elke RCT de blindering te beoordelen en de resultaten te rapporteren. We dienen dan de resultaten van meer studies te integreren om te onderzoeken in welke mate de blindering precies wordt verbroken en welke invloed ze al dan niet hebben op de inschattingen van de effectgrootte.”
Stefan Leucht, een van de co-auteurs van de studie, heeft eerder een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat slechts 23% van de patiënten positief reageert op antipsychotica. Daarmee wordt de veronderstelling dat deze middelen een effectieve behandeling zijn voor psychose uitgedaagd.
Onderzoek over een langere termijn heeft aangetoond dat degenen die gedurende een langere periode antipsychotica gebruikten, slechtere resultaten hadden dan degenen die dat niet deden – waaronder meer vroegtijdig overlijden, slechter cognitief functioneren, minder goed functioneren op het werk en meer psychotische symptomen. Dit gold zelfs nadat er rekening was gehouden met de oorspronkelijke ernstigheidsgraad en diagnose.
***Gepubliceerd op Mad in America, 1 mei 2023. Vertaald door MitN.***
Tajika A., Furukawa, T. A., Shinohara, K., Kikuchi, S., Toyomoto, R., Furukawa, Y., . . . & Leucht, S. (2023). Blinding successfulness in antipsychotic trials of acute treatment for schizophrenia: A systematic review. BMJ Mental Health, 26(1). http://dx.doi.org/10.1136/bmjment-2023-300654 (Link)
