Na vele pogingen lukte het me eindelijk om van de antidepressiva af te komen. Helaas kreeg ik vervolgens nog zes jaar lang te kampen met afschuwelijke ontwenningsverschijnselen. Herstellen van PAWS / PWS was een enorme uitdaging. Ik moest het verstandig aanpakken en er alles aan doen om het proces te overleven en mijn lichaam en geest te helpen genezen.
Door Tomasz Starczewski – 3 oktober 2024
In dit artikel geef ik aan wat helpend en belemmerend was in mijn genezingsproces. Alle informatie is gebaseerd op mijn persoonlijke ervaringen opgedaan in de zes jaar die ik leefde met langdurige ontwenning van antidepressiva en de post-SSRI seksuele disfunctie (PSSD) die ontstond na het gebruik van Sertraline en waar ik pas met veel hard werk van mijn kant uiteindelijk bovenop ben weten te komen.
Tijd
Aanvankelijk stelde ik mezelf vaak (te) strakke doelen. Ik zou me op een bepaalde datum beter moeten voelen anders zou het geen zin meer hebben om nog langer door te gaan met met mijn lege bestaan. Spijtig genoeg waren er volop momenten waarop het leek alsof er nooit een einde zou komen aan mijn lijden. Gelukkig bleek dat uiteindelijk niet waar te zijn. Ondanks dat ik het gevoel had dat mijn leven stagneerde, werd het na verloop van tijd steeds wat draaglijker en werden de ontwenningsverschijnselen ieder jaar merkbaar minder.
Wat handig is om te weten, is dat herstel vaak een niet-lineair patroon volgt, een met ”waves and windows“. Na momenten met tijdelijke verbetering kun je plotselinge teruggeworpen worden. Het geruststellende feit is dat in de regel na verloop van tijd de vensters van verbetering (windows) frequenter worden en de golven van tegenslag (waves) minder, tot het moment van volledige stabilisatie.
In mijn geval zag het er een beetje anders uit; een aantal jaren had ik het gevoel dat er helemaal geen verbetering optrad om daarna pas voorzichtig te kunnen opmerken dat het de goede kant uitging. Als ik het allemaal opnieuw zou moeten doen, dan zou ik absoluut de voortgang van mijn herstel bijhouden om eventuele patronen eerder te kunnen opmerken.
Rouw
Toen ik me realiseerde waarmee ik werd geconfronteerd en ik besefte dat het onzeker was of en wanneer ik zou herstellen, verviel ik in wanhoop. Terugkijkend doorliep ik geleidelijk de stadia van rouw: shock, gevoelloosheid, verlangen naar mijn vroegere ik, bitterheid, boosheid, verdriet en verwarring, en uiteindelijk, acceptatie van mijn situatie.
Ik moest leren leven met de tijdelijke verslechtering van mijn cognitieve, emotionele en seksuele functies, ook al wist ik op dat moment niet zeker of ze nog ooit zouden verbeteren, vooral omdat ik maandenlang geen enkele vooruitgang zag.
Ik zocht steun via therapie- en steungroepen zodat ik er niet in mijn eentje aan onderdoor zou gaan. Spijtig genoeg had mijn naaste familie moeite om te begrijpen wat ik doormaakte. Daarom ging ik op zoek naar mensen die met eenzelfde situatie te kampen hadden. Helaas worden steungroepen op Reddit of Facebook vaak slecht gemodereerd, waardoor het makkelijk is om in wanhoop en hopeloosheid te vervallen. Lange tijd participeerde ik regelmatig in dit soort gemeenschappen. Hoewel ze tijdelijk verlichting boden door begrip te bieden, zonk ik vaak dieper weg in mijn gevoel van hopeloosheid. Erger nog, ik veranderde zelfs in één van de lotgenoten die anderen met zich mee de wanhoop insleurde, iets waar ik vandaag de dag niet trots op ben. Uiteindelijk ging ik op zoek naar mensen die hersteld waren in plaats van me nog langer onder te dompelen in de wanhoop van mensen die, net als ik, geen hoop op herstel kenden.
Slaap
Lange tijd heb ik de cruciale activiteit ‘slaap’ verwaarloosd. In plaats daarvan concentreerde ik me op het wanhopig zoeken naar hulp. Nadat ik van de medicijnen af was, was mijn slaap ernstig verstoord en mijn slaaphygiëne slecht. Uiteindelijk besloot ik er prioriteit aan te geven. Ik begon op regelmatige tijden naar bed te gaan (bij voorkeur vóór 22.00 uur om de melatonineproductie tijdens de slaap te maximaliseren). Ook elimineerde ik de blootstelling aan blauw licht voor het slapen gaan en zorgde ik voor de juiste slaapkamertemperatuur. Daarnaast vermeed ik te eten in de uren voor het slapengaan.
Het was verleidelijk om mijn toevlucht te nemen tot slaapmiddelen zoals melatonine, maar op de lange termijn maakte dat mijn ontregeling van het circadiaanse ritme alleen maar erger. Nadat ik er uiteindelijk in slaagde om mijn slaapcyclus te reguleren en zo een schijnbaar eenvoudige activiteit als ‘slapen’ te verbeteren, werd het ook veel gemakkelijker om andere veranderingen in mijn leven door te voeren.
Darmen, ketose en autofagie
Door het gebruik van psychiatrische medicijnen was mijn neurotransmitterfabriek – mijn darmstelsel – ontregeld en was mijn microbioom uitgeput. Ik besloot een dieet te volgen om mijn darmflora weer op peil te krijgen. Ik vermeed bewerkte voedingsmiddelen en schakelde over op een ontstekingsremmend (keto/carnivoor) dieet, waardoor mijn stemming, slaap en cognitieve functies verbeterden.
Daarnaast nam ik psychobiotica in supplementen met bacteriestammen zoals Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus helveticus, Lactobacillus reuteri en Lactobacillus rhamnosus, wat ook goed was voor mijn darmgezondheid.
Ik besloot ook om de natuurlijke zelfregulatie en het reinigingsproces van mijn lichaam – autofagie – te ondersteunen door in ketose te gaan. Om de energiebron van mijn lichaam om te schakelen naar vet, mocht ik niet meer dan 50 gram koolhydraten per dag gebruiken. Het aanpassingsproces en de eerste “ketogriep” duurde ongeveer twee weken. Het was extreem uitdagend, vooral toen de ketogriepsymptomen samenvielen met langdurige ontwenningsverschijnselen. Maar toen ze eenmaal verdwenen waren, waren de resultaten opmerkelijk. Ketose bleek voor mij een keerpunt dat mijn herstelproces versnelde.
Neurogenese en BDNF
Een ander idee dat ik onderzocht was neurogenese. Als neurowetenschapper besloot ik de kennis die ik tijdens mijn studie had opgedaan in te zetten om te ondervinden of de theorie zich kon meten met de praktijk. Om de brain-derived neurotrophic factor (BDNF) te stimuleren – een eiwit dat door neuronen wordt afgescheiden en deel uitmaakt van de familie van zenuwgroeifactoren – wist ik dat ik lichamelijk actief moest blijven.
Tijdens lichamelijke activiteiten, of het nu krachttraining of aerobics betreft, komen er veel neurotransmitters vrij. Regelmatige, langdurige fysieke inspanning met een matige tot hoge intensiteit leidt tot een toename van het BDNF-niveau dat neurogenese bevordert, de vertakking van zenuwcellen stimuleert, en neurale verbindingen stabiliseert.
Ondanks mijn volledig gebrek aan motivatie, anhedonie (vreugdeloosheid), en het gevoel dat mijn leven aan een zijden draadje hing, dwong ik mezelf om actief te zijn, zowel door te wandelen als door vier keer per week naar de sportschool te gaan. Vele maanden lang ervaarde ik geen voldoening, alsof mijn beloningssysteem was uitgeschakeld. Na de training voelde ik alleen maar uitputting en teleurstelling. Desondanks bleef ik sporten en voerde ik het volume van mijn trainingen geleidelijk op. De beloning kwam uiteindelijk met een behoorlijke vertraging. Na verloop van tijd begon ik te voelen dat mijn hersenen me beloonden voor de inspanning. De eerste keer dat ik endorfine en euforie na de training voelde, ervaarde ik als een doorbraak! Regelmatige fysieke activiteit bleek een redder in de nood te zijn die mijn lichaam de juiste stimulans gaf om het genezingsproces te starten.
Stofjes of medicatie (her)invoeren (reinstatement)
Nadat ik gestopt was met medicijnen overwoog ik vaak om verschillende middelen te gebruiken om zo het lijden tijdelijk te verlichten. Ondanks de ernstige toestand waarin ik verkeerde, realiseerde ik me al snel dat het gebruik van middelen tijdens het herstel het proces aanzienlijk verstoorde en vertraagde. Mijn zenuwstelsel was langzaam aan het terugkeren naar homeostase en regeneratie, dus koos ik er uiteindelijk voor om volledig onthouding te betrachten.
Op momenten van crisis dacht ik er soms over om weer medicijnen te gaan gebruiken of een andere groep medicijnen te proberen in de hoop dat het deze keer anders zou zijn en het me niet zo negatief zou beïnvloeden. Anderhalf jaar na het stoppen met sertraline had ik te maken met intense zelfmoordgedachten. Omdat ik geen verbetering zag en een groeiend gevoel van hopeloosheid kreeg, maakte ik de fout om opnieuw een psychiater te bezoeken, die trazodon (een sedatief antidepressivum) voorstelde als een “veilig medicijn”.
Hoewel ik maar één pil nam, waren de gevolgen catastrofaal. Het leidde tot een nog grotere destabilisatie van mijn zenuwstelsel-in-herstel en mijn toestand verslechterde aanzienlijk. Dit was een waardevolle les voor me die ervoor zorgde dat ik nooit meer het pad zou bewandelen waarin ik hoopte dat een of andere pil alles zou oplossen.
Supplementen
Supplementen zijn een ander riskant middel dat regelmatig wordt ingezet voor zelfhulp. Het zou slechts een laatste redmiddel moeten zijn, volgens mij. Ik raad het af om ze meteen te proberen. Helaas ben ik zelf wel in die valkuil gelopen door te denken: “Er moet een pil zijn die me kan genezen, want het was ook een pil die me kapot maakte”.
De zoektocht naar een snelle oplossing en verlichting van het lijden, was begrijpelijk maar in dit geval werkte het niet noodzakelijk. Het had juist vaak het tegenovergestelde effect. In het begin van mijn herstel probeerde ik veel schijnbaar veilige middelen die ook het serotoninesysteem bleken te beïnvloeden (bijvoorbeeld Sint-Janskruid of Ashwagandha), wat helaas negatieve gevolgen had en het genezingsproces verstoorde.
Hoewel ik uiteindelijk ook supplementen vond die hielpen bij het herstel (zoals magnesium orotaat), lijkt vanuit mijn perspectief vandaag de dag, vooral in de vroege stadia van het afkicken van medicijnen, verdere inmenging in een al ontregeld zenuwstelsel, behoorlijk riskant. De reactie op supplementen is zeer individueel waardoor het een gok is. En elk experiment brengt het risico van een “crash” met zich mee, wat onnodige stress toevoegt. Als ik opnieuw kon kiezen, zou ik supplementen mijden.
Ontspanningstechnieken, mindfulness en blootstelling aan de kou
Tijdens mijn herstel, vooral in het begin, had ik vaak last van verwarring, prikkelbaarheid en angst. Het kalmeren van het zenuwstelsel was erg nuttig, vooral op moeilijke momenten. Op momenten van crisis gebruikte ik de ademhalingstechnieken van Wim Hof en de ontspanningsmethode van Jacobson.
Een andere uitstekende methode was blootstelling aan de kou. Het gaf een tijdelijke, maar significante, dopamineafgifte waardoor mijn humeur effectief verbeterde op momenten dat ik aan ‘het ergste’ dacht.
“It’s Not How Far You Fall, It’s the Way You Land”
“Het is niet hoe ver je valt, het is de manier waarop je landt”. Dit citaat, dat de titel is van een album van de Amerikaanse band Soulsavers is, vangt volgens mij perfect de essentie van het probleem van langdurige ontwenningsverschijnselen. Het is ongetwijfeld een trauma voor zowel de geest als het lichaam, maar uiteindelijk is het aan ons of we onszelf in de steek laten of dat we erin slagen deze moeilijke tijd te boven te komen door goed voor onszelf te gaan zorgen om te kunnen herstellen.
Het verstrijken van de tijd sinds de laatste dosis medicatie is onze bondgenoot. Echter gewoon blijven liggen en wachten op verbetering, is misschien niet genoeg om de moeilijke momenten te overleven. Actie ondernemen door routines in te voeren die een positieve invloed hebben op lichaam en geest tijdens het herstelproces kan de vonk zijn die een cascade van positieve veranderingen in gang zet, waardoor het herstel gemakkelijker en zelfs sneller verloopt. Althans, dat gold zo voor mij.
***Gepubliceerd op Mad in America, 3 oktober 2024. Vertaald door MitN***
Mad in America host blogs van een diverse groep schrijvers. Deze posts zijn bedoeld als een openbaar forum voor een discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn van de schrijvers zelf.
