Het verlies van plezier en seksuele bevrediging zou de prijs kunnen zijn die betaald wordt voor het gebruik van antidepressiva, volgens een nieuwe studie. Onderzoekers ontdekten dat gezonde mensen die minder dan een maand de SSRI escitalopram (Lexapro) namen, minder reageerden op zowel positieve als negatieve ervaringen en verhoogd kans hadden op seksuele disfunctie.
Door Peter Simons – 30 Januari 2023
Het onderzoek werd geleid door Christelle Langley en Sophia Armand van de Universiteit van Cambridge, VK, en gepubliceerd in Neuropsychopharmacology.
De onderzoekers schrijven:
“Het is mogelijk dat de klinische effectiviteit van SSRI’s voor MDD (major depressive disorder ofwel depressieve stoornis) te danken is aan dit verminderde negatieve affect [gevoel].
“Maar als inderdaad ook het positieve affect wordt verminderd, dan zou dit leiden tot een meer algemeen afgestompt effect, zoals ook vaak wordt gemeld door patiënten die chronisch SSRI’s nemen.”
Ze voegen eraan toe:
“Dit kan ook verder worden ondersteund door onze bevindingen waarbij de escitalopram-groep significant hogere disfuncties vertoonde op de dimensies/fasen die corresponderen met orgasme/bevrediging op de CSFQ-14. Het is mogelijk dat deelnemers die escitalopram gebruiken een grotere mate van seksuele disfunctie ervaren doordat ze minder plezier ervaren.”
Onderzoekers weten al meer dan 30 jaar dat antidepressiva vervlakking of afstomping van emoties veroorzaken (zie bijvoorbeeld dit artikel uit 1990 over dit onderwerp). Studies hebben eveneens uitgewezen dat seksuele disfunctie een veel voorkomend neveneffect is van deze middelen hetgeen kan samenhangen met genoemde afstomping van emoties.
Eén studie constateerde dat SSRI’s bij wel 75% van de patiënten emotionele afstomping veroorzaken, terwijl dat bij andere soorten antidepressiva (zoals Wellbutrin-bupropion) bij 33% het geval zou zijn.
Dit paper beschrijft het zo: “Als ik wil huilen, kan ik het niet.”
Veel van dit soort onderzoeken toonden aan dat afstomping en seksuele disfunctie optreden bij het gebruik van antidepressiva, zelfs bij mensen die deze symptomen niet hadden voordat ze de medicijnen namen, en dat deze symptomen vaak (maar niet altijd) afnemen na het stoppen met deze psychiatrische medicijnen.
Toch hebben sommigen geopperd dat emotionele afstomping en seksuele disfunctie symptomen zijn van de onderliggende depressie die aanleiding gaf tot het gebruik van antidepressiva – en niet als gevolg van de medicijnen zelf.
De nieuwe studie helpt deze stelling te ontkrachten door de effecten van de medicijnen te testen bij mensen die niet de diagnose depressie hebben.
De studie, een dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek, omvatte 66 “gezonde” volwassenen die semi-willekeurig werden toegewezen (de groepen waren evenwichtig verdeeld naar leeftijd, geslacht en IQ) om gedurende gemiddeld 26 dagen Lexapro (escitalopram) of een placebo te kregen. Na afloop legden ze een heleboel neuropsychologische tests af.
Als eerste bevinding werd gevraagd naar de seksuele functie. Degenen die het middel namen hadden een significante afname van het vermogen om een orgasme te bereiken:
“De escitalopram-groep had significant lagere scores op de Changes in Sexual Functioning Questionnaire(CSFQ-14), overeenkomend met een hogere disfunctie op dimensie 5 (Orgasme/Ejaculatie (t(42,25) = 2,68, p = 0,01, Cohen’s d = 0,68) en fase 3 (Orgasme/Klaarkomen t(42,25) = 2,68, p = 0,01, d = 0,68)).”
De andere belangrijke bevinding was dat de groep die de medicatie nam moeite had met twee “reinforcement learning tasks”. Men vroeg hen herhaaldelijk te kiezen tussen twee opties, waarvan de ene veel waarschijnlijker tot een beloning zou leiden dan de andere. Na een paar keer kiezen wordt het patroon geleerd en kiest men de optie die tot de beloning leidt. Degenen die de SSRI namen reageerden beduidend langzamer op dit patroon om de juiste optie te kiezen. Dit toont aan dat hun vermogen om te reageren op een positieve uitkomst (beloning) of negatieve uitkomst (mislukking) verminderd was. Dit toont ‘emotionele afstomping’ aan, aldus de onderzoekers.
“Het nieuwe en belangrijke resultaat was dat escitalopram specifiek tot gevolg had dat de gevoeligheid om te versterken / krachtiger te maken in twee onafhankelijke tests verminderde,” schrijven de onderzoekers.
De onderzoekers constateerden bij de meeste andere metingen, waaronder emotieherkenning en metingen van cognitie zoals aandacht en geheugen, dat escitalopram geen negatief effect leek te hebben [binnen de duur van het onderzoek]. Uit eerdere studies is echter gebleken dat antidepressiva het vermogen om sociale signalen te lezen aantasten en ook het leervermogen en de cognitie beschadigen bij gezonde vrijwilligers.
Natuurlijk is een proefperiode van 26 dagen met SSRI’s niet te vergelijken met de gebruiksduur van jaren of decennia gedurende welke veel mensen ze innemen. Die langere gebruiksperiode kan zelfs nog méér schade veroorzaken.
Het belangrijkste resultaat van het huidige onderzoek was volgens de onderzoekers dat het sterk bewijs levert dat SSRI’s emotionele afstomping veroorzaken, zelfs bij mensen zonder depressieve symptomen:
“De resultaten hebben belangrijke klinische implicaties, omdat ze het afstompende effect kunnen aantonen dat vaak wordt gemeld door patiënten met neuropsychiatrische stoornissen die een chronische SSRI-behandeling krijgen,” schrijven de onderzoekers.
Dit kan vooral relevant zijn omdat SSRI’s om vele redenen worden voorgeschreven, waaronder angst, PMS, fibromyalgie, IBS, OCD, boulimia en PTSS. Mensen die de medicijnen krijgen voor deze andere indicaties staan er misschien niet eens bij stil dat de prijs van de pillen ook het verlies van positieve emoties en seksueel functioneren kan zijn.
Wat betreft mensen met een depressie? De medicijnen zouden twee van hun ergste symptomen kunnen versterken.
***Gepubliceerd op Mad in America, 30 januari 2023. Vertaald door MitN***
Langley, C., Armand, S., Luo, Q., Savulich, G., Segerberg, T., Søndergaard, A., . . . & Sahakian, B. J. (2023). Chronic escitalopram in healthy volunteers has specific effects on reinforcement sensitivity: a double-blind, placebo-controlled semi-randomized study. Neuropsychopharmacology. https://doi.org/10.1038/s41386-022-01523-x (Link)
- Informatie over PSSD vindt u op Rxisk.
- PSSD Network is een samenwerkingsgroep van vrijwilligers die direct (of indirect) zijn getroffen door post-SSRI seksuele disfunctie
