Door dr. Marcy Wineman Axness – 2009
Introductie:
Dit betreft een interview met dr. Raja Selvam, een klinisch psycholoog, senior trainer in Somatic Experiencing en oprichter van de lichaamsgerichte therapievorm Integral Somatic Psychology. Hij heeft verder ervaring met Bodynamic analysis, Jungiaanse en archetypische psychologie en de intersubjectieve en object relatie theorieën binnen de psychoanalyse. Advaita Vedanta, een spirituele Indiase traditie, is voor hem een bron voor een groter begrip van ‘de psyche’. Hij geeft over de hele wereld lezingen en trainingen.
De interviewer Marcy Axness is een autoriteit op het gebied van de diepgaande gevolgen van adoptie en is geïnteresseerd in prenatale (voor de geboorte) en perinatale (rondom de geboorte) psychologie vanuit haar eigen ervaringen als geadopteerd kind. Ze heeft over hechting, ontwikkeling van de mens en over ouderschap geschreven en onderwezen. Ze heeft les gegeven over prenatale ontwikkeling aan het Santa Barbara Graduate Institute. In 2021 verscheen haar boek: ‘Parenting for Peace: Raising the Next Generation of Peacemakers’. Ze woont in Zuid Californië.
Het originele interview van waaruit de onderstaande tekst ontstond, vond in 1995 plaats toen Marcy zelf therapeutisch werk deed met Raja.
Saskia Ebus heeft het artikel voor ons vertaald en voorzien van voetnoten. Zij is Psychosociaal Therapeut, Core Process Psychotherapist in opleiding, Somatic Experiencing Practitioner in opleiding en neuroloog (niet praktiserend).
Het interview:
Marcy:
Als je maar een paar minuten zou hebben om met een geadopteerde persoon te werken, of met iemand die om andere redenen extreme stress in de baarmoeder heeft doorgemaakt…..
Raja:
Wat zou ik die persoon vertellen? Op de emotionele laag is het te verwachten dat diegene zich niet gewild zal voelen, zich er niet bij voelt horen. Op lichamelijk gebied, qua beïnvloeding van de fysiologie, zullen mensen die dergelijk trauma hebben meegemaakt vaker problemen hebben in het maaggebied. Ze zullen vaker een draaiing hebben in hun wervelkolom en ze kunnen problemen hebben met hun ogen. Dit zijn allemaal fysieke symptomen. Wat deze symptomen mijns inziens verklaart, is de manier waarop het lichaam al heel vroeg is gaan proberen te dealen met zeer, zeer hoge niveaus van excitatie (stimulatie van het zenuwstelsel), die het niet kon ontladen. Dit niet kunnen dealen/ontladen is het trauma. We plaatsen prenataal trauma als ‘globaal shock trauma’: dit is het allerergste qua latere impact.
Wat er in de baarmoeder gebeurt is het volgende: het kind is heel erg ‘visceraal’[1]. (Opmerking MitN: Een foetus/baby voelt de wereld van binnenuit, via sensaties in de inwendige organen). Het heeft meer sympathische (exciterende) zenuwtakken van het autonome zenuwstelsel en minder parasympathische zenuwtakken. Het kind is voor kalmering afhankelijk van het systeem van de moeder en wanneer het kind aanvoelt dat het niet gewild is, dan ervaart het stress, extreme stress, en het denkt tevens dat dit voor eeuwig is. Het niveau van excitatie is zo hoog dat het er niet mee om kan gaan: alsof het in duizend stukjes zal breken als het deze stress zou toelaten. Dus het reptielenbrein, met de wijsheid van biljoenen jaren aan evolutie, gaat er dan iets aan doen. Wat het bijvoorbeeld gaat doen is dat het lichaam zichzelf gaat desorganiseren[2]. (Opmerking MitN: Herorganiseren op een manier zoals het oorspronkelijk niet bedoeld is en dus minderwaardig qua functie, hoewel het de beste oplossing is. Het woord ‘dis’ verwijst naar de verminderde functie). De maagregio verstrakt. Het lichaam gaat wegdraaien van de wand van de baarmoeder, omdat het deze wand vermoedelijk als een vijand zal ervaren, als je er zo over nadenkt. Er is daar geen warmte, dus ze draaien er van weg. Vaak is (later[3]) de ademhalingsfunctie aangedaan, ademen met kleine teugen. Dan hoef je die energie niet te voelen.
M: Ja, ik heb dat gevoel al zo lang, dat ik niet diep kan ademen.
R: Ook de regio rondom de navelstreng, rond de organen daar, die zal verstrakken. Genoeg constrictie (Opmerking MitN: beklemming) om zich af te sluiten van de afwijzende energie van de moeder. Het is een afsluiting voor wat dan ook het kind niet wil, een afwijzende energie of misschien een substantie, bijvoorbeeld als de moeder alcohol drinkt o.i.d. Het is een kwestie van: kan ik mezelf afsluiten van deze moeder die mij stress bezorgt? Helaas is het antwoord: nee. Want het kind bevindt zich prenataal volledig binnen het energiesysteem van de moeder, het is er totaal afhankelijk van. Maar het gaat het wel proberen.
M: Dus de samentrekking/constrictie in al die centrale delen van de foetus is een poging om…
R: …om deze enorme excitatie te bedwingen en de escalatie binnen het autonome zenuwstelsel tegen te gaan: die excitatie die de foetus voelt als een bedreiging voor overleving.
M: Is dit een vorm van telepathie dat de foetus dit zo voelt, dat hij niet gewild is?
R: Nee, ik bedoel dit op een lichamelijke manier.
M: Via een biochemische weg?
R: Het is biochemisch maar ook via het weefsel. Bijvoorbeeld, als een moeder het kind niet wil, dan zullen de wanden van de baarmoeder niet vriendelijk voelen voor het kind.
M: Op wat voor manier?
R: Er is daar dan niets te voelen.
Bijvoorbeeld, als ik werk met een cliënt die weinig energie in de benen heeft, dan zijn die benen erg koud. Want wat doen we als we pijn willen vergeten in een bepaald deel van ons lichaam, of wanneer we bepaalde delen van ons lichaam niet willen voelen? De energie eruit terugtrekken. Soms hebben vrouwen die zich schamen voor hun borsten dit ook gedaan, ze voelen ze niet eens meer. En het kind zal dit als gemis aan gevoel ervaren. De communicatie verloopt totaal in de wereld van de sensaties, het gevoel. We moeten ons ervan bewust zijn dat in dit stadium de moeder en de baby één zijn. Dus als de baby probeert om van zijn moeder weg te komen, dan is het eigenlijk aan het proberen van zichzelf weg te komen. Kan je het existentiële dilemma hiervan begrijpen? De enige manier waarop het kind kan overleven, is om zich dieper in zichzelf terug te trekken.
Ken je de term ‘schizoïde karakterstructuur’[4] afkomstig van de bioenergetica stroming? In Bodynamics (een lichaamsgerichte psychotherapievorm die is ontwikkeld door Lisbeth Marcher in Denemarken) wordt deze structuur ook wel de ‘mentale bestaansstructuur’ genoemd. De lege blik, de ‘hier is niemand thuis’ blik. Ook is er totaal geen energie in het lichaam terwijl deze mensen vaak extreem intellectueel zijn. Ze zijn heel erg in het hoofd. Dat is omdat het ongelofelijk pijnlijk was voor hen als foetus om ergens anders te zijn. Wanneer een kind totaal niet gewenst is, dan zal het heel erg moeilijk zijn om lichamelijke sensaties te kunnen ervaren wanneer het opgroeit.
Maar als een foetus zich aanvankelijk wel gewild voelde en er dan ineens iets tijdens de zwangerschap gebeurt waardoor de moeder het heel moeilijk heeft of heel veel stress ervaart, dan gaan kinderen eerder in een emotionele verdediging. Deze verdediging is een andere soort overlevingsstrategie. Binnen Bodynamics wordt dit de ‘emotionele bestaansstructuur’ genoemd. Deze mensen hebben later heel veel energie. Janis Joplin is een klassiek voorbeeld van iemand met een dergelijke emotionele bestaansstructuur.
M: Denk je dat een foetus onderscheid kan voelen tussen bepaalde typen van negatieve energie? Dat het onderscheid maakt tussen directe afwijzing door de moeder en, laten we zeggen, een meer algemene acute stress bij de moeder, of negatieve gevoelens jegens iemand anders dan de baby? Was deze heftige autonome zenuwstelsel respons die ik in mijn moeders baarmoeder had simpelweg een antwoord op ‘stress’ in het algemeen, of wist ik -of interpreteerde ik- op een of andere manier toen al dat mijn moeder mij afwees?
R: Je bedoelt cognitief weten?
M: Nee, niet cognitief maar op een soort van telepathische wijze, of op een spirituele manier? Mijn indruk is dat het in de basis een spiritueel weten is.
R: De foetus weet dat niet. Ik geef je een voorbeeld. Een liefdevolle moeder ging de toekomstige babykamer schilderen. De dampen van de verf waren giftig en de moeder wist dat niet. Ze ademde ze in en de baby werd langzaam vergiftigd. Dit voelde voor het kind als een aanslag op haar leven en daardoor dacht ze dat haar moeder haar niet wilde. Dit kind is opgegroeid richting een emotionele bestaansstructuur. Zij werd heel emotioneel, volledig door haar emoties in beslag genomen en had altijd het idee dat de wereld en de mensen en de dieren op elk moment uit haar leven zouden kunnen verdwijnen. En dit was dus het kind van een moeder die haar heel graag wilde. Dus foetussen zijn in staat om de situaties totaal verkeerd te begrijpen.
M: Een verkeerde interpretatie.
R: Ja precies. Dus van de ene kant bekeken, is stress gewoon stress. Maar het probleem is dat het de fysiologie beïnvloedt. De interpretatie wordt gestuurd door de ‘distress’ (in nood zijn) in de fysiologie. Het gebeurt allemaal in de wereld van sensaties. Bij een foetus zijn emotionele en cognitieve capaciteiten niet zo ontwikkeld als de gevoelsmatige capaciteiten. Dus het gebeurt allemaal in het rijk van het primitieve brein.
Dus zo bezien draait een foetus weg van de wand van de baarmoeder. Hier zou scoliose op latere leeftijd een oorsprong kunnen hebben. En dat draaien heeft ook een doel: als we onze ruggengraat op deze manier draaien, kunnen we de energie in het lichaam blokkeren en dus ook de sterke excitatietoestand.
M: Dus het blokkeren van de energie is het doel, ongeacht de situatie. Het gaat over het stoppen van dat wat pijn doet: en wat pijn doet is de enorme excitatie, de overflow van energie.
R: Dergelijk grote excitatie is eigenlijk een ervaring heel dicht bij de dood. Het is alsof je je vinger in een stopcontact stopt.
M: Dus de constrictie als reactie erop, is alsof je een stok tussen de spaken van een snel draaiend wiel stopt. Het stopt alles en uiteindelijk ook de dreiging.
R: Maar de energie blijft vastgehouden in het gestopte wiel. Het is vergelijkbaar met iemand die 80 km per uur aan het rennen is en je diegene heel plotseling laat stoppen. Als je een machine stopt die zo snel ging, dan zit de potentiële energie nog steeds in die machine. Dus als we de stok er daarna weer uit zouden halen, dan is er ineens weer een ongelofelijke hoeveelheid energie. Je moet deze energie er heel langzaam uithalen. Als je dat te snel doet, dan gooit het systeem er zelf weer een nieuwe stok tussen: uit zelfbehoud. En dan zal de excitatie zelfs op een hoger niveau dan oorspronkelijk uit gaan komen. In de situatie van het trauma gebeurde de toename van excitatie destijds immers wel gradueel, niet in één keer. Maar als je de stok er ineens uit trekt en alles kan er dan aan energie wel in één keer uit komen, dan zal er juist een hoger energieniveau zijn. Dus, we moeten de stok er heel langzaam uit trekken. En dan ga je daarna kijken hoe een persoon deze grote hoeveelheid energie kan gaan gebruiken in zijn of haar persoonlijke leven.
M: Aha, dus dat is de keerzijde. Ik heb zelf mijn hele leven een chronisch tekort aan energie gevoeld. En ik heb altijd al gedacht dat het laag houden, het blokkeren van de energie, het niet laten stromen van mijn energie, te maken had met dat ik daarmee tenminste ook de echte gevoelens blokkeerde die daaronder allemaal te vinden waren. Ik bedoel, als mijn energie gaat stromen, als alle sappen weer gaan stromen, dan begin ik te voelen wat ik probeerde mijn hele leven lang nooit te voelen, toch?
R: Ja, absoluut. En mijn punt is dat trauma zo vroeg in het leven, altijd in de fysiologie vastgrijpt.
M: En dat is dus het hele punt met dit soort werk. Daarom is het dus dat ik nog steeds zo’n sterke onrust in mijn maaggebied kan voelen, ondanks dat ik jarenlang emotioneel werk heb gedaan. Ik heb ook een hoop catharsis werk[5] (Opmerking MitN: emotionele zuivering) gedaan.
R: En het heeft je vast geholpen. Emotioneel werk is zeer belangrijk om je weer met de rest van de wereld te gaan verbinden. Maar als je echt volledig in je lichaam wil zijn, als je wil genieten van dagelijkse prettige sensaties erin en als je je energie tot je beschikking wilt krijgen, dan is het nodig om het fysiologische, lichamelijke werk te doen. Het extra voordeel daarvan is dat wanneer het mensen lukt om het probleem in de fysiologie op te lossen, dat dan het lichaam ook meer van hun emoties kan bevatten (containen). Dan voelen we ons meer vervuld in ons leven. Want uiteindelijk gaat ‘leven’ over hoe je je voelt over je kinderen, over je partner, over je leven van elke dag.
M: Ja, daarom heb ik veel opluchting ervaren door het emotionele werk dat ik gedaan heb. Maar het is ook de reden dat ik nog veel lichamelijke problemen over heb gehouden.
R: Het is het effect van zeer vroege over-stimulatie. Want het is in feite over-stimulatie die de apparatuur niet aankon: dat is wat trauma betekent voor een foetus. Het heeft geen idee van wat er gebeurt. Het voelt alleen maar enorme over-stimulatie. En die over-stimulatie is ook allesdoordringend. Het ligt als basis onder alle problematiek die iemand later in het leven krijgt. Een ander symptoom van vroeg trauma, is dat over-stimulatie, of het nu door iets fijns is of iets niet fijns, steeds weer angstgevoelens kan opwekken.
M: Kan je daar iets meer over zeggen?
R: Als er iets goeds gebeurt met je, wat betekent dat? Excitatie, opwinding. Als er iets naars gebeurt met je, wat betekent dat? Excitatie, opwinding. En het zal beide meteen raken aan die prenatale angst. Het lijkt erop alsof elke situatie meteen de deur kan openen naar deze vroege toestand van angst. Het doordringt alles, daadwerkelijk alles. Het is wat mensen vaak omschrijven als ‘angstig zijn’. Maar dit is geen angst over het heden. Dit is eigenlijk doodsangst. Het is geen emotionele angst, maar het is de angst van ons reptielen brein. En die komt niet vanuit een gedachte van ons nieuwe brein[6], die komt van deze zeer vroege ervaringen. En daarom kan zo iemand die angst in het heden nooit echt goed plaatsen, snap je?
M: Ik snap het heel goed. Je kunt je vinger er niet op leggen.
Dat doet me denken aan waar we ooit eerder over spraken. Het niet goed kunnen focussen of concentreren op een taak. Als ik mezelf druk, hyper voel, dan voel ik me ook verstrooid, versnipperd: ik ga van het een naar het ander.
R: Dan gaat het mis met je oriëntatierespons. Bij een wild dier gaat een typische oriëntatierespons als volgt. Wanneer het een geluid hoort, dan duikt het een beetje in elkaar, de maagregio verstrakt en het zakt wat door de poten. Dan draait het zich om te kijken waar het gevaar vandaan komt. Op dat moment is er een vrij grote mate van excitatie, van lichamelijke arousal. En als het dier dan opmerkt dat het maar een veertje was of zoiets, dan kan het weer ontspannen en verder gaan. Dat is de klassieke oriëntatie respons. Die hebben we nodig als we moeten dealen met gevaar.
Wat gebeurt er als we een getraumatiseerde fysiologie hebben? Stel jij zou de stem van jouw biologische moeder ineens horen aan de telefoon, dan is er arousal. Dus je reptielenbrein kijkt rond: “Waar is het gevaar, waar is het gevaar?”. Je kunt je niet focussen op iets, omdat je ergens weet dat er gevaar is, maar er eigenlijk geen gevaar is. Het gevaar zit intern. Dus daarom geeft het je wat opluchting om van de ene activiteit naar de andere te gaan. Maar telkens als je je op de ene activiteit richt, dan is er weer die verhoogde arousal. Want dat boek, of wat dan ook waar je je op ging focussen, blijkt dan niet het gevaar te zijn. Dan moet het dus ergens anders zijn. Dus je reptielenbrein blijft maar proberen op deze manier uit te vinden waar het gevaar is.
Het heeft te maken met de mogelijkheid van je autonome zenuwstelsel om op een flexibele manier om te gaan met variërende niveaus van energie of excitatie. We moeten het als het ware langzamerhand weer gaan kalibreren. Als je een lichaam hebt dat, stel, maar 5 Watt energie tegelijkertijd kan hanteren, maar je potentieel is 80 of 90 Watt dan moet het langzaam veranderen. Je kunt nooit gaan van 5 Watt naar 80 Watt in één dag.
M: Maar dat is eigenlijk wat catharsis is.
R: Ja, catharsis kan ook wel zinvol zijn om dingen op andere lagen te helen, vooral emotioneel, het kan echter ook zoveel energie in het lichaam laten gaan, dat je systeem op fysiologisch niveau opnieuw wordt getraumatiseerd.
Toen ik een keer als therapeut met jou werkte, was je in een staat van verhoogde arousal, waar we toen goed mee konden werken. Het is lastiger om te werken met iemand als die op dat moment duidelijke symptomen heeft.
Bijvoorbeeld wanneer jij een heel grote spanning in je schouder zou hebben, dat zie ik als een symptoom. De verhoogde arousal-energie is voor een deel afgesplitst en in dat deel van jouw lichaam gestopt, opdat de rest van het lichaam een wat lagere hoeveelheid van de excitatie te verstouwen krijgt. Dit is ook wat we zien bij een verdraaide rug. De meesten die te maken hebben gehad met ernstige stress als foetus hebben een bepaalde mate van een verdraaide ruggengraat (scoliose). En wanneer de draaiing wordt opgeheven[7], dan wordt de energie in het systeem losgelaten. Als deze mensen op diepe weefsellagen zouden werken aan hun scoliose, dan zou dat zoveel energie in het systeem loslaten dat hun lichaam opnieuw wordt getraumatiseerd. De draaiing komt dan meteen weer terug. Dus daarom is het zo belangrijk om hun rug met heel kleine stapjes los te maken.
M: Een therapeut die ik ooit sprak gebruikte een beeld van een oliebron. Ze zei dat mensen misschien in het begin een beetje catharsis nodig hebben om er enige druk vanaf te halen, zo dat je dan bij die energie kan en kan ontdekken hoe je die energie verder kan laten stromen, kan richten en kan gaan gebruiken.
R: Wie weet is dat zo. Maar het kan ook op andere manieren en in een andere volgorde gebeuren. Het is wisselend per persoon. Het is niet zo dat het catharsis model slecht is. Ik denk dat alle overtuigingen op emotioneel niveau geadresseerd moeten worden, zoals “Ik ben niet gewild” of “Ik heb geen recht om te leven”, etc. En catharsis bevindt zich in dit gebied. Het is wel zo dat intens ademwerk moet worden vermeden wanneer er een contra-indicatie is vanwege een instabiel zenuwstelsel. Je gaat dan namelijk heel veel energie in het zenuwstelsel pompen, terwijl er een systeem is dat niet veel energie kan hanteren. Dus tijdens catharsis kan het systeem opnieuw worden getraumatiseerd. En ook een nare uitkomst kan zijn dat mensen verslaafd kunnen raken aan catharsis, want er worden tijdens catharsis biochemische stoffen vrijgemaakt. Dat is weer een ander probleem.
Holotropisch ademwerk is vermoedelijk een slecht idee voor iemand met ernstig vroeg shock trauma, terwijl het aan de andere kant iemand ook voor het eerst toegang kan geven tot hun vroege verleden, iets wat ze nooit eerder is gelukt…
M: Bedoel je therapieën met rebirthing en zo?
R: Ja. Dat is niet per definitie slecht. Voor sommigen werkt het en voor sommigen niet. We moeten echter altijd monitoren wat er gebeurt met hun overlevingsfysiologie. Wordt het er slechter op of beter? Ik heb een aantal mensen gekend die heftige symptomen zoals auto-immuun ziekten of chronische vermoeidheid ontwikkelden nadat ze langdurig gewerkt hadden met catharsis bij vroeg trauma.
M: Toen ik met een aantal therapeuten sprak over rebirthing, leek het mij alsof het niet een heel geïntegreerde ervaring is, als je met iemand werkt zonder dat je weet wat hun voorgeschiedenis is, of wat hun eerdere ervaringen met helend werk waren en dan laad je hen op met al dit ademen waarna ze allerlei intense ervaringen krijgen, en…
R: … ze dan heel gefragmenteerd raken. Wat dan kan gebeuren is dat mensen dissociëren. Ze gaan dan naar een transpersoonlijk gebied, ze gaan in staten van veranderd bewustzijn, komen in hun astrale lichaam en ze gaan archetypische figuren zien. En dat is in feite niet het niveau van het ‘mens zijn’. Het is niet slecht en voor sommige mensen is het voor het eerst dat ze een dergelijke grotere zijnservaring krijgen. Dat is goed zolang het niet een gewoonte wordt om naar die plaatsen te gaan om zichzelf te beschermen/verdedigen tegen de gewone menselijke ervaring. Maar, het meest belangrijk is het om te monitoren of ze opnieuw getraumatiseerd raken op het basale niveau van lichaam en brein, door traumatische stress tijdens het proces.
M: Onze meest basale menselijke ervaring is van ‘van-vlees-en-bloed-zijn’. En daarvan gedissocieerd te zijn, is daar waar veel van ons hun hele leven tot dan toe hebben geleefd.
R: Ja, het moeilijke om te leren is…
M: …in je lichaam te zijn.
R: Ja, want daar is het waar het genot is. Het idee is om iemand zoveel mogelijk energie te kunnen laten hebben in het lichaam, zo dat diegene zoveel mogelijk plezier kan ervaren van alles wat het leven geeft. En het idee is om het systeem op te laden met zoveel mogelijk energie als er voor iemand mogelijk is en zoveel mogelijk emotie er als mogelijk is, pas wanneer er genoeg capaciteit en stabiliteit in het zenuwstelsel is ontwikkeld om dat allemaal te hanteren. Zo kan het systeem zich herorganiseren naar een meer complexe container: voor zowel de goede als de nare ervaringen die onderdeel zijn van ons leven als mens.
M: Ja, dat is ook mijn ervaring in mijn eigen leven tot nu toe, dat ik niet in staat ben om genoeg energie te hebben. Er zijn soms tijden dat ik bij alles wat ik doe (vooral met mijn kinderen) denk: als ik eens meer energie zou hebben… Maar is energie uiteindelijk niet wat ik altijd afweerde?
R: Inderdaad.
M: Dus stel dat er iemand naar jou voor therapie komt die al wat werk heeft gedaan voor latere ontwikkelingsstadia in het leven, maar die nog geen diepere of vroegere, basale trauma’s geadresseerd heeft. Ik kan me voorstellen dat ik drie of vier jaar geleden op zo’n manier bij jou binnen zou zijn gekomen. Maar als ik dan met dat rustige, reflectieve, innerlijk werk zou gaan meedoen, dan zou ik in het begin alleen maar zijn gaan huilen, zoals de oliebron die de druk eraf wil hebben.
R: En wat zou ik daarmee dan doen? Ik zou dat huilen samen met jou volgen, maar ik zou je ook goed in de gaten houden om te beoordelen of jouw fysiologie niet op hetzelfde moment opnieuw getraumatiseerd wordt.
Geboortetrauma is ook een lichamelijk trauma. Daar moet eerst mee gedeald worden. Als dat niet is gebeurd, dan kunnen mensen alleen maar in meer en meer shock komen als ze meer en meer in catharsis gaan. Dus dat is belangrijk om in het achterhoofd te houden, want…
M: …dan geeft het je ook zelf de kans om tijdens het werk op te letten of je je niet verdoofd of sterk opgejaagd of afgesloten gaat voelen of zoiets.
R: Ja. Het idee is dat je echt in het heden blijft. Je neemt een probleem waar je last van hebt in het dagelijks leven, bijvoorbeeld geluid, of iets met je kinderen, wat dan ook. En dan gebruik ik dat om de energie een beetje meer te openen. Het gaat dan door een cyclus en meestal wacht ik dan wat het lichaam zelf mee gaat doen, hoe het zelf gaat proberen te reguleren.
M: Kan je me meer vertellen over zelfregulatie? Voor mij is het heel bemoedigend om te weten dat ik dat niet alleen maar met mijn eigen gedachten (mind) hoef te doen, maar dat er ook een automatisch fysiologisch proces aan de gang gaat.
R: We kijken hier naar het reptielenbrein dat alle autonome processen regelt. Het heeft biljoenen jaren van wijsheid. Het regelt je hartslag – maakt die trager, of sneller, etc. Het doet al die dingen zonder bewuste input. Het is dit systeem waarmee het mis gaat bij trauma. De zelfregulatie wordt dan deels gedwarsboomd. Het systeem is zelf niet in staat om terug te gaan naar een homeostase[8], omdat door het trauma het autonome zenuwstelsel opgepompt is met een hoge level van energie. Het systeem verandert zichzelf om zichzelf te beschermen. Maar het kan niet meer terug gaan naar de normale staat.
Dus, wat we ermee doen is dat we langzamerhand de zelfregulatie weer terug gaan brengen, zodat het weer op gang komt. We geven ondersteuning, met begrip, kennis hoe je dit kunt doen, hoe langzaam we dit moeten doen, waar we op moeten letten, enzovoort.
M: Maar het zenuwstelsel kan het opnieuw leren?
R: Ja, natuurlijk. Het is wel zo dat onze denkhersenen[9] het soms dan weer gaan verpesten. Om een voorbeeld te noemen: ik had eens een cliënt die aan chanten deed. Het ging tijdens de behandeling beter met haar, maar dan kwam ze weer terug en zei dat het weer slechter ging. Zonder dat ik het wist bleek zij vier uur per dag aan het chanten te zijn. Daardoor was ze heel veel energie in haar systeem aan het pompen. En dit terwijl haar systeem net was begonnen te helen. Dus je kunt soms teveel te willen doen en dan beïnvloed je de heling negatief.
M: Als iemand dit soort werk wil gaan doen, maar niet de gelegenheid heeft om met een therapeut te werken die hier bekend mee is, wat kan zo iemand dan zelf doen?
R: Time-outs nemen. En als je een tuin in de buurt hebt, een plaats buiten waar je het fijn vindt, ga daar dan naar toe. Want een manier om de zelfregulatie terug te krijgen is door de natuur in te gaan.
M: Dat is iets wat ik altijd hoor en toch heb ik de neiging om het te vermijden, ondanks dat ik weet dat het helend is.
R: Weet je, bij trauma is alle verbinding verbroken. De verbinding met de natuur is verbroken, de verbinding met helende hulpbronnen is verbroken. En we proberen de verbinding terug te krijgen. Ida Rolf zei ooit: “Als je het niet van je moeder kreeg, neem het dan van De Moeder: de aarde”. Dus als die connectie is verbroken, dan is het niet verbazingwekkend dat er enige weerstand is om daarheen te gaan.
M: Ja, het is net alsof ik liever in mijn huis wil blijven en dan van daaruit naar de bomen kijken.
R: Dat is ook prima om zo te beginnen, om zo de verbinding weer te krijgen. Weet je, het ritme van de natuur is zo sterk, dat het gewoon gebeurt, wanneer we weer beginnen daarmee te vibreren. Ken je die mensen die helemaal hyper zijn en naar de zee gaan en dan ineens volledig tot rust komen? Het natuurlijke ritme van de zee is zo overtuigend dat het mechanisme dat normaliter zelfregulatie tegenwerkt, wordt meegetrokken naar het natuurlijke ritme van de zee, en dan begint het systeem zichzelf alsnog te reguleren.
M: Toen ik een dag met jou werkte, was ik een beetje verbaasd dat ik van die levendige, soms dramatische beelden kreeg (zoals slangen in mijn maag, en mijn borst gevuld met natte klei). Terwijl ik mezelf niet ken als iemand die snel levendige of zweverige beelden krijgt.
R: Je werkt in het gebied van het onderbewuste, de droomruimte. Dit is niet-lineair, zoals slangen en modder. In de droomtijd is er geen logische tijd en ruimte. En bij dit soort heling, op het niveau van het reptielenbrein, is er geen logica. Het is een plaats van oneindige creativiteit, maar het is jouw creativiteit. Bij trauma is de verbinding naar die creativiteit verbroken en het doel is die te herstellen. Dit werk gaat over ons weer in onze eigen kracht te zetten, te herverbinden met onze eigen creatieve –en fysiologische- hulpbronnen.
***Gepubliceerd op SE Australia. Vertaald door Saskia Ebus***
[1] Engelse woord was ‘visceral’. Een foetus/baby voelt de wereld van binnenuit, via sensaties in de inwendige organen (Latijn: viscera).
[2] Engelse woord was ‘disorganize’. Herorganiseren op een manier zoals het oorspronkelijk niet bedoeld is en dus minderwaardig qua functie, hoewel het de beste oplossing is. Het woord ‘dis’ verwijst naar de verminderde functie.
[3] Woord ‘later’ tijdens vertaling toegevoegd. Aangezien een foetus niet daadwerkelijk ademhaalt, wordt dit het effect op de ademhaling later in het leven gezien (of tijdens herbelevingen).
[4] Aanrader voor uitleg over schizoïde ontwikkeling in de bioenergetische stroming is Bioenergetics Part 1: Schizoid – YouTube. N.B.: dit is niet hetzelfde als de schizoïde persoonlijkheidsstoornis in de DSM-classificatie.
[5] Catharsis: emotionele zuivering. Therapeutisch werk waarbij sterke emoties worden opgewekt zodat deze gezuiverd, losgemaakt kunnen worden uit iemands systeem.
[6] Nieuwe brein: neocortex, het in de evolutie later ontwikkelde brein van de mens. De grote hersenen. De hersenen waarmee we denken. Dit in tegenstelling tot het instinctieve deel van de hersenen, ook wel ‘reptielenbrein’ genoemd.
[7] Als de spierspanning/blokkade in gewrichten van de wervelkolom die de draaiing veroorzaakt wordt opgeheven door manuele behandelingen of oefeningen opheffen.
[8] Homeostase: een fysiologische/biochemische toestand van evenwicht van een levend organisme.
[9] Nieuwe brein: neocortex, het in de evolutie later ontwikkelde brein van de mens. De grote hersenen. De hersenen waarmee we denken. Dit in tegenstelling tot het instinctieve deel van de hersenen, ook wel ‘reptielenbrein’ genoemd.
