Global high intensity activation is een benaming die binnen de Somatic Experiencing® wordt gebruikt. Het beschrijft een specifieke chronische ontregeling van het autonome zenuwstelsel die al op zeer jonge leeftijd is ontstaan. Vanaf die tijd is het zenuwstelsel (het gedeelte dat voor de overlevingsrespons zorgt) in een soort van shocktoestand gebleven. In dit artikel wordt gekeken hoe je aan de intense gevolgen van GHIA kunt leren ontsnappen. Hoe je in veiligheid, met geduld en nieuwsgierigheid, onafgeronde zelfbeschermende reacties alsnog kunt afronden en zo je lichaamssysteem meer op de rails te krijgen.
Door Rosalie Corame – 15 maart 2023
Opmerking: Dit is geen volmaakt artikel, maar de schrijfster heeft besloten het alvast te publiceren in deze vorm, met de bedoeling het later aan te vullen en vervolmaken.
Global high intensity activation (GHIA) ofwel zeer intense algehele activering van het centrale zenuwstelsel, zou omschreven kunnen worden als een diepe, gevoelige en langdurige staat van shock. Als we ons afvragen hoe we aan de intense gevolgen van GHIA kunnen ontsnappen, kunnen we kijken naar het proces van herstel van een intense mentale shock. Dit omvat de volgende acties:
- Rust
- De weg vinden naar een veilige ruimte.
- Ervoor zorgen dat je je verhaal kunt doen, dat je gezien, gehoord, geloofd, gerespecteerd en gesteund wordt door een of meer compassievolle mensen.
- Sta je lichaam toe te doen wat het wil doen, waaronder het afschudden van de ervaring en/of het afronden van onafgeronde zelfbeschermende reacties.
- Bewaar je geduld en nieuwsgierigheid, want er kunnen lagen in de ervaring zitten die enige tijd nodig hebben om blootgelegd en geuit te worden.
Shock Recovery met Somatic Experiencing®
Shock Recovery is eigenlijk (denk ik) waar Somatic Experiencing voor bedoeld is. Ruimte maken om het verhaal uit het lichaam te laten komen én om het verhaal uit de cognitie / het geheugen te laten komen, en om die twee elkaar te laten ontmoeten en te integreren en daarvan bewust te zijn. Dat alles zal de shock doen afnemen en het lichaamssysteem weer op de rails zetten.
Kijkend naar dit proces van herstel van een kortdurende emotionele of fysieke shock – hoe passen we de principes toe op herstel van GHIA? Kunnen we gewoon dezelfde stappen doorlopen? Nou, ja en nee.
Uitdagingen voor Shock Recovery bij GHIA
Laten we eens kijken naar de genoemde stappen en zien welke uitdagingen we tegenkomen bij het doorlopen ervan:
- Rust
Zeker, sommigen van ons doen dit. Omdat ons lichaam ons niet de kans geeft om wat anders te kunnen doen. Maar onze rust is niet rustgevend. Anderen van ons hebben simpelweg onvoldoende tijd om net zo lang te rusten als nodig was. Want hoe lang duurt het dan nog voordat we naar de volgende stappen kunnen?
Rust is zeker belangrijk, maar het kan voor mensen met GHIA moeilijk te organiseren zijn, zowel om innerlijke als om externe redenen.
Toch willen we proberen een houding van rust aan te nemen, zo zacht mogelijk voor onszelf te zijn, ongeacht de intensiteit waarmee we lichamelijk actief zijn.
- De weg vinden naar een veilige ruimte
Als iemand met een prima basis een shocktrauma oploopt, zou dit slechts één van de belangrijkere details van het traject behelzen: het vinden van een begripvolle en beschikbare persoon. Voor iemand met GHIA is het juist een enorm belangrijk onderdeel van het traject.
Hoe vinden we een veilige ruimte als de meerderheid van de mensen ons of onze pijn letterlijk niet kunnen begrijpen?
En áls we iemand vinden die het wel begrijpt, hoe krijgen we ons lichaam dan zover dat het meewerkt? We hebben immers al herhaaldelijk de bevestiging gehad dat niemand ons begrijpt en dat niemand emotioneel veilig voor ons is.
Hier is VEEL van het werk te doen. Bepaal de veiligheid die we WEL hebben, vroeger of nu, van mensen of dieren of van een spirituele figuur, uit het werkelijke leven of uit fictie. ELKE veiligheid waarmee we ons kunnen identificeren, willen we benaderen en opnieuw onderzoeken en verankeren. “Het is voor mij mogelijk me veilig te voelen, hier is de persoon of plaats die die waarheid demonstreert. Laat me die persoon of plaats elke dag in gedachten bezoeken, gewoon om mijn lichaam de sensaties van veiligheid te laten oefenen.” (Zelfs als het niet lukt om dat denkbeeld geheel te benaderen).
- Ervoor zorgen dat je je verhaal kunt doen, dat je gezien, gehoord, geloofd, gerespecteerd en gesteund wordt door een of meer compassievolle mensen
- Zoek eerst iemand die jou wil zien, horen, geloven, respecteren en steunen. – Dit kan samenvallen met het vinden van je weg naar een veilige ruimte.
- Zoek vervolgens je verhaal. – Wat is het verhaal dat verteld moet worden?
Wat is er aanvankelijk gebeurd?
Als een specifiek en bekend verhaal van trauma, verlies, verwaarlozing, verlating of angst nooit verteld is, dan zal het vertellen ervan waarschijnlijk helpen als je jezelf veilig en gehoord voelt.
Hoe heeft die oorspronkelijke pijn de rest van het leven beïnvloed?
Velen van ons hebben datgene wat we weten van onze vroegere geschiedenis inmiddels al gedeeld, misschien zelfs al meerdere keren. Maar wat is het verhaal dat we moeten vertellen waarin we gehoord moeten worden?
Een van de elementen van het Shadow Work® model is te vertellen tegen een beeld dat een persoon representeert die mij in het verleden leed heeft bezorgd, welke impact die ervaring uit het verleden heeft gehad op mijn leven van toen tot nu én te vertellen over de impact die die ervaring ook nu nog heeft op mijn leven. Dat is zeker een belangrijk deel van het verhaal dat verteld moet worden. Toch is het een deel dat we vaak geneigd zijn over te slaan. “Het verleden is het verleden, ik ben nu hier, ik moet er maar mee omgaan”.
Dus woorden geven aan dit gegeven kan effectief en helpend zijn: “Door mijn ervaringen met _____ in mijn jeugd heb ik _____ gevoeld/gedaan/gevreesd/etc. en dat heeft geleid tot ______.”
Dit doen, vooral in aanwezigheid van een begripvolle en compassievolle getuige, kan ons helpen om het gevoel van verantwoordelijkheid, schuld en schaamte los te laten waarmee we geneigd zijn ons alle fouten en misstappen in ons leven, vroeger en nu, eigen te maken.
Wat is de vorm en samenstelling van mijn huidige moeilijkheden en wat zijn de bijbehorende emoties?
Voor velen onder ons komt het meest doorslaggevende element van heling wanneer onze moeilijke en kwetsbare emoties door onszelf als getuige liefdevol worden gedragen, vastgehouden. Als we kunnen leren hoe we dit zelf kunnen doen voor onszelf én dit te ervaren zonder erdoor ontregeld te worden.
We zijn er namelijk vaak zeer bedreven in deze emoties voor onszelf te verhullen of om ze te onderdrukken op het moment dat ze aan de oppervlakte komen.
Vertel je verhaal terwijl je wordt gezien, gehoord, geloofd, gerespecteerd en gesteund
Als ik een veilige ruimte heb en ik stukken van mijn verhaal kan ontdekken die er baat bij hebben om gedeeld te worden, misschien met de steun van iemand of met een groep die die veilige ruimte biedt, dan is het belangrijk om een stuk van het verhaal te vertellen en daarbij lang genoeg stil te staan om het vertellen en het doorleven in te laten werken op mijn zenuwstelsel en mijn lichaam. Er kunnen vele stukken zijn, en het zal zijn tijd nodig hebben.
Weet dat er verschillende mogelijkheden zijn voor veilige ruimtes. Een veilige ruimte kan een therapeut of begeleider zijn, of het kan een 12 stappen- of andere steungroep zijn, het kan een veilige online groep zijn waar het delen schriftelijk gebeurt, of het kan een betrouwbare en meelevende persoonlijke vriend zijn. Er zijn verschillende vormen denkbaar.
Zelfs jezelf in een spiegel je verhaal vertellen kan nuttig zijn – als je bij het vertellen ervan je maar veilig, gezien en gesteund kunt voelen (door jezelf en anderen).
- Sta je lichaam toe te doen wat het wil doen, waaronder het afschudden van de ervaring en/of het afronden van onafgeronde zelfbeschermende reacties
- Voel wat je lichaam wil doen
Dit kan lastig zijn, zowel omdat we niet gewend zijn dit te doen, ook omdat de impulsen die in ons lichaam worden vastgehouden niet voor niets werden onderdrukt. Dus zijn we geneigd automatisch te blijven vermijden dat we ze voelen. Voorbeelden van wat het lichaam wil doen zijn:
- Weglopen
- Iemand van je afduwen of wegduwen
- Opkrullen tot een klein balletje
- Verstoppen
- Verdwijnen, onzichtbaar zijn
- Iemand slaan, stompen of schoppen
- Een voorwerp vernietigen
- Wegkijken (naar rechts, links, omhoog of omlaag)
- Je gezicht bedekken met je handen
- Schreeuwen
- Iemand of iets stevig vasthouden voor troost
Uitvinden wat je lichaam wil doen kan nieuwsgierigheid vragen en geduld vergen. Maar als je jezelf daarvan bewust bent en let op de lichamelijke impulsen, vooral als je sterke emoties voelt, kun je misschien aandrang voelen die je anders niet zou hebben opgemerkt.
“Hallo, Lichaam, wat wil je vandaag voelen of doen? En nu, op dit ogenblik?”
Velen van ons zitten doorgaans vast, en de shock zal de neiging versterken om lichamelijk te bevriezen (freeze).
Fysieke activiteit op zich is al nuttig. Nog nuttiger is het als we ons lichaam kunnen uitnodigen en toestaan om de bewegingen zelf te kiezen. Misschien gewoon beginnen met hier en daar heel kleine langzame bewegingen te maken en het lichaam vragen om mee te doen en de bewegingen te leiden. Het Dance Improv programma en andere mindful groepsdansprogramma’s kunnen dit specifieke stuk van het uitnodigen van het lichaam om zijn lichamelijke impulsen te vinden en daar doorheen te bewegen goed ondersteunen.
- Laat je lichaam de impulsen volgen
Als je voelt wat je lichaam wil doen, de bewegingen herkent die je lichaam wil maken, als die bewegingen veilig zijn, dan kun je je lichaam gewoon uitnodigen om die bewegingen te maken. Somatic Experiencing® stelt voor de beweging in superlangzame beweging te doen. Voel eerst de impuls en verbeeld je de beweging, maar beweeg niet daadwerkelijk. Voel de intentie, emoties en alle andere energieën of kwaliteiten die je in je lichaam kunt opmerken in relatie tot de impuls. Begin dan te bewegen, heel langzaam, en voel hoe het is om die beweging te maken, om die impuls te volgen. Er kunnen nieuwe emoties of gewaarwordingen opkomen terwijl je door de kleine details van de beweging beweegt. Nadat je de beweging één of een paar keer langzaam hebt gemaakt, pauzeer je even en voel je je lichaam en je energie. Merk op wat er veranderd of geopend is, merk op wat je voelt.
- Impuls versus gewoonte
Als je zin hebt om te schreeuwen en te gillen, of zin hebt om te huilen, of zin hebt om je op te krullen tot een bal, of zin hebt om alleen maar te lopen of te rennen, is het dan goed om jezelf dat toe te staan of niet? Hoe kun je weten wat een goede impuls is om te volgen en wat is gewoon rondjes draaien door gevoelens en gewoonten zoals je dat altijd doet?
Er is geen vaste set richtlijnen om dit te kunnen oproepen, maar hier zijn enkele dingen om naar te kijken.
- Is dit heel vertrouwd?
Als je de impuls hebt om iets op dezelfde manier te doen of uit te drukken waarop je dat al vaak hebt gedaan, dan is de kans groot dat het volgen van de impuls misschien bevredigend is op het moment zelf, maar eigenlijk niets zal veranderen. Als het ernaar uitziet dat je in een oud patroon zit, zijn hier enkele dingen die je kunt proberen:
Slow down
Ontdek je waarnemingsplek, beschouw jezelf vanuit de waarnemingsplek en sta even stil.
Kijk eronder
Kijk, voel of doorvoel om te bepalen of er een andere laag van emotie ligt onder wat je actief voelt. Onder woede kan bijvoorbeeld angst zitten of onder verdriet schaamte. Kijk met zachtheid en nieuwsgierigheid wat je onder de oppervlakte kunt blootleggen.
Bied jezelf een troostende aanraking aan
Het emotionele beeld van een trauma omvat hulpeloosheid, overweldiging en een gebrek aan noodzakelijke veiligheid en steun. Raak je eigen arm of je eigen gezicht op een liefdevolle, ondersteunende manier aan. Laat je waarnemende zelf tegen de gekwetste zelf zeggen: “Het spijt me dat je pijn hebt, ik ben er.”
Misschien kom je opnieuw in die vertrouwde uiting van emotie, maar ervaar je het anders omdat je jezelf gesteund voelt. Of het gevoel van steun kan het beeld verleggen en andere gevoelens of impulsen oproepen.
- Zal dit me levenskrachtiger maken?
Als je niet zeker weet of een impuls een beweging is naar helende expressie of naar vermijding of gewoonte, probeer jezelf of je lichaam dan te vragen: “Als ik deze impuls volg, zal ik me dan levendiger voelen? Of minder levenslustig?
Als het antwoord is dat je je levendiger zult voelen, pauzeer dan en voel gewoon dat bewustzijn, dat gevoel van de mogelijkheid van meer levenskracht. Laat dan je lichaam de impuls in slow motion volgen, en voel de levenskracht die zich aandient als je je verbindt met de bewegingen van je lichaam.
- Probeer het gewoon, of doe het niet
Als je nog steeds niet kunt bepalen of een impuls een helende beweging is, gebruik dan gewoon je instinct en maak een keuze om dat te volgen of niet. Haal je waarnemer erbij en kijk wat er gebeurt als je verder gaat met het volgen van de impuls of als je je van die impuls afkeert in een andere richting. Wees gewoon nieuwsgierig en kijk wat je bij jezelf waarneemt.
Trillen of schudden
TRE® (Trauma Releasing Exercises) is een programma dat trillingen in het lichaam oproept. Het kan het organische schudden vergemakkelijken dat het lichaam wil doen om opgeslagen spanning los te laten. Sommige mensen ervaren dit werk als echt helpend.
Soms begint je lichaam gewoon uit zichzelf te schudden of te trillen.
Als je merkt dat je lichaam trilt, moet je dat dan toestaan? Voor hoe lang?
Veel mensen hebben ervaringen van trillen of schudden die verband lijken te houden met emoties en energieën in hun lichaam. Het is altijd goed om het schudden toe te staan, tenzij er een specifieke reden is waarvan je je bewust bent waarom het schudden gevaarlijk zou kunnen zijn. Zorg ervoor dat je je in een fysiek comfortabele situatie bevindt met voldoende bescherming van lichaamsdelen die een oppervlak zouden kunnen raken.
Soms voelt het schudden heel goed, alsof er iets heilzaams of helends gebeurt. Soms voelt het heel ongemakkelijk. Soms voelt het neutraal. Kijk hoe het voelt, voel wat je lichaam wil. Je hoeft het schudden niet toe te staan, enkel omdat het een bevrijding zou moeten zijn. Je hoeft het schudden niet te onderdrukken alleen maar omdat het dwaas of vreemd lijkt. Vertrouw op jezelf en je lichaam en doe wat voor deze keer goed lijkt voor je lichaam.
Na het volgen van een impuls
Drink na elke vorm van emotioneel of somatisch werk altijd veel water en wees mild voor jezelf. Blijf nieuwsgierig en merk op wat er de komende uren en dagen gebeurt. Misschien heb je extra rust nodig.
Bewaar je geduld en nieuwsgierigheid, want er kunnen lagen in de ervaring zitten die enige tijd nodig hebben om blootgelegd en geuit te worden
Terwijl je in het genezingsproces zit van de shock van het ontwikkelingstrauma, kan je proberen voortdurend nieuwsgierig te zijn. Of er nu veel in beweging is gekomen of dat alles muurvast lijkt te zitten, observeer jezelf, merk op hoe je reageert, hoe je niet reageert, wat je lichaam wil, wat je lichaam afwijst, waar of hoe je je misschien onverwacht goed of slecht voelt.
Er zijn vele lagen en het kost tijd en geduld om onszelf te ontwarren en opnieuw op te bouwen.
***Gepubliceerd op rosaliecorame.net, 15 maart 2023. Vertaald door MitN.***
Bronnen:
Zie kwartaalthema: GHIA – Als je zenuwstelsel door zeer vroeg trauma in een shocktoestand is gebleven (1 april 2023 online)
Mad in the Netherlands presenteert blogs van een diverse groep schrijvers. Deze berichten zijn bedoeld als een openbaar forum voor een discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn die van de schrijvers zelf.
