Global high intensity activation is een benaming die binnen de Somatic Experiencing® wordt gebruikt. Het beschrijft een specifieke chronische ontregeling van het autonome zenuwstelsel die al op zeer jonge leeftijd is ontstaan. Vanaf die tijd is het zenuwstelsel (het gedeelte dat voor de overlevingsrespons zorgt) in een soort van shocktoestand gebleven. Er is een zeer hoge activeringstoestand in het stress-systeem waardoor er voortdurend onrust en onveiligheid aanwezig is in het lichaam, ongeacht of er op dit moment een duidelijke aanleiding voor is en ongeacht of de persoon zichzelf er bewust van is. Maar als het zenuwstelsel nooit geleerd heeft hoe het gereguleerd moet worden, kan het zich dan überhaupt nog ooit veilig voelen?
Door Rosalie Corame – 15 maart 2023
Wat is global high intensity activation ofwel zeer intense algehele activering van het centrale zenuwstelsel?
Bij onverwerkt trauma zijn de angst/verschrikking/overweldiging en andere emoties van de traumatische ervaring samen met de somatische herinnering aan de gebeurtenis opgeslagen in ons lijf. Als er vervolgens een trigger plaatsvindt, komen die gevoelens weer tot leven in het lichaam. Sommige mensen met PTSS maken fasen door waarin ze zich best wel eens goed, rustig en helemaal in orde voelen, om vervolgens onverwacht getriggerd te worden en hun systeem ineens in hoge sympathische activatie en/of bevriezing te voelen veranderen.
Voor iemand met een zeer intense algehele activering van het centrale zenuwstelsel (GHIA) is het zenuwstelsel altijd geactiveerd. Zo iemand ervaart nooit rust en veiligheid. De onrust en onveiligheid is voortdurend aanwezig in diens lichaam, ongeacht of er een actuele trigger is. Je zou als het ware kunnen zeggen dat voor iemand die in een chronische GHIA-toestand verkeert, leven op zich al triggerend is. Het sympathische zenuwstelsel is continue geactiveerd – de impuls om te vechten (fight) en/of te vluchten (flight) is altijd aanwezig – terwijl dat niet eens noodzakelijkerwijs bewust wordt waargenomen of gevoeld omdat die sympathische activatie bovendien wordt bedekt door “bevriezing” (freeze).
Mensen met ‘Global High’ (GHIA) verkeren altijd in een staat van matige tot hoge sympathische activering én bovendien doorgaans of altijd in een staat van matige tot hoge bevriezing. Er is dus een basisniveau van een voortdurend maar onderdrukt ervaren van ‘in nood zijn’ (distress). Het systeem is overbelast. Er is nog voordat er in het huidige moment iets gebeurt al te veel aan de hand. Er is een vrij hoge correlatie tussen GHIA en vroeg ontwikkelingstrauma omdat bij vroeg ontwikkelingstrauma het zenuwstelsel nooit geleerd heeft hoe het zich moet reguleren en dus nooit geleerd heeft hoe het zich überhaupt kalm en veilig kan voelen.
Maar, er speelt nog méér!
(Opmerking redactie MitN: Mw. Corame gaat hier in op één van de mogelijke relationele aanpassingen of overtuigingen na vroeg trauma, namelijk het zich vaker hulpeloos voelen of gedragen in relatie tot anderen. MitN wil hierbij een kanttekening plaatsen, namelijk dat deze aanpassing niet typerend is voor iedereen met GHIA. Meer over aanpassingen/overtuigingen is te vinden in dit themanummer in de PDF (vertaling materiaal onderwijs over GHIA van Raja Selvam) onder het kopje ‘Raja Selvam over vroeg trauma, de ideeën over jezelf en de wereld en over emoties’.
Als je doodsbang/boos/gekwetst/overweldigd bent, maar die gevoelens niet actief voelt omdat ze onderdrukt worden door een bevriezing, zendt jouw lichaam nog steeds die ontreddering en ontregeling uit. Mensen met GHIA ervaren zodoende vaak dat anderen, hetzij individuen of groepen mensen, negatief op hen reageren. Dan lijkt het voor hen alsof iedereen ze uitkiest om kritiek op te leveren of verwijten aan te maken terwijl ze zelf geen idee hebben wat ze fout hebben gedaan. “Ik zie niet dat ik iets misdaan heb, dus waarom gedraagt iedereen zich zo vreemd ten opzichte van mij?”
Wanneer er grote beroering in mijn lichaam is, maar ik zit vol in mijn hoofd en reageer alsof alles volkomen normaal is – en zeker als ik mezelf in het middelpunt van de belangstelling zet van een groep mensen terwijl ik ellende uitstraal maar doe alsof ik in orde ben – kan dat uiterlijke vertoon ervoor zorgen dat het evenwicht en de dynamiek van de groep wordt veranderd of verstoord. Het is niet de schuld van de persoon met GHIA, die is gewoon wie en hoe die persoon is, maar het is evenmin de schuld van de groep als geheel, want die bestaat immers ook uit mensen die elk hun eigen uitdagingen en beperkingen hebben.
Hoe werk je samen met iemand die GHIA heeft? (Jij of een ander)
Als je jezelf herkent in voorgaande beschrijving, of als je samenleeft met iemand die GHIA heeft, dan is het belangrijk om de betrokkene niet te overprikkelen. Mensen met GHIA zijn al overprikkeld, dus alles wat provocerend of uitdagend is, al is het met de intentie om op een positieve manier energie te geven, zal het systeem makkelijk overbelasten, waardoor de persoon zich afsluit en/of uitvalt.
Therapeutische benaderingen die de cliënt met GHIA uitdagen, aansporen of direct proberen meer levendigheid uit te lokken, zullen vaak leiden tot grotere desorganisatie, grotere ontreddering en mogelijk instorting of een uitbarsting.
Bij ‘gewone’ trauma’s, als die al bestaan, proberen we mensen te helpen door terug te pakken op hulpbronnen, zoals die in het verleden, vóór het trauma, benut werden. Door hierop te vertrouwen, terwijl ze in contact komen met de moeilijke emoties en lichaamsherinneringen die met het trauma samenhangen, ontstaan geleidelijke openingen om dat wat in het lichaam wordt vastgehouden los te laten.
Bij iemand met GHIA is de aanpak heel anders. Het eerste doel is niet het stapsgewijs loslaten van vastgehouden emoties en energieën – het patroon zit zo diep, zo verankerd, dat het eigenlijk helemaal niet op korte of middellange termijn veranderd kan worden. Het doel is dus om aan stabiliteit te werken en om secundaire activering te verminderen.
We willen de betrokkene helpen om zijn of haar basisniveau van angst, ongemak en waakzaamheid te normaliseren en te begrijpen. We willen de persoon ondersteunen bij het vinden van compassie, inzicht, geduld, vergeving en acceptatie van zichzelf met de bijbehorende symptomen. Gezien wat zij, hun lichaam en hun zenuwstelsel hebben meegemaakt, zowel in het verleden als in het heden, is het logisch dat ze deze gevoelens en symptomen hebben.
Wat bedoel ik met het verminderen van de secundaire activering?
De initiële activering is veroorzaakt door de eigenlijke (verborgen) pijnlijke emoties uit de oorspronkelijke traumatische ervaring. De secundaire activering bestaat uit onze reacties op het leed – kritiek op mezelf omdat ik zo in de war ben, ongeduld met mezelf omdat ik dingen niet gedaan krijg, angst dat mijn symptomen betekenen dat ik gek word, enzovoort. Het doel is deze reacties te verminderen en vervolgens te verhelpen door voorlichting – uitleggen hoe het zenuwstelsel werkt, door compassie en nieuwsgierigheid te oefenen samen met de persoon met GHIA. We bieden dus normalisatie, ruimhartig luisteren en aanwezigheid. We willen de persoon de kans geven zich gezien, gehoord en veilig te voelen en hierbij tot steun zijn ten behoeve van diepe zelfacceptatie en mét geduld.
Herstel benaderingen voor zeer intense algehele activering van het centrale zenuwstelsel: ISP™, IFS, SE™, NARM®, Schaduwwerk®, Voice Dialogue
(Opmerking redactie MitN: Mw. Corame geeft hieronder haar eigen mening/ervaring met de diverse therapievormen. Dat Somatic Experiencing en NARM practitioners geen goede keuze zouden zijn voor mensen met GHIA, is hierop gebaseerd. SE en NARM opgeleide therapeuten zijn in principe bekend met GHIA. MitN moedigt mensen aan om hier hun eigen mening in te vormen. Wij adviseren daarom, om alvorens te gaan samenwerken met een dergelijke therapeut, te vragen of deze ervaring heeft met GHIA en dit als specifiek aandachtsgebied heeft.)
Sommige benaderingen passen beter bij mensen die GHIA ervaren dan andere. Op grond van mijn eigen ervaring zou ik zeggen dat werken met delen, via Schaduwwerk, Voice Dialogue of IFS (Interne Familie Systemen) goed past, omdat normalisatie, acceptatie, compassie en nieuwsgierigheid zo diep in deze benaderingen zijn ingebouwd.
De therapeut die de therapie geeft is de belangrijkste sleutel, ongeacht de gekozen therapievorm. Om effectief met iemand met GHIA te werken, moet de behandelaar op zijn gemak zijn en zich op het gemak blijven voelen bij verwarring, onderdrukking, fragmentatie, tegenstrijdigheid, emotionele vlagen, intense expressie en dissociatie. Als de behandelaar zich onveilig, bezorgd of reactief over het optreden van de cliënt voelt, zal dit bijdragen tot de secundaire activering bij de cliënt, omdat die het ongemak van de behandelaar zal voelen. Cliënten pikken altijd de automatische emotionele reacties van de behandelaar op het leed van de cliënt op. Omdat mensen met GHIA ertoe neigen onbehagen bij anderen op te roepen, kan het voor een persoon met GHIA moeilijk zijn een goed passende behandelaar te vinden.
Zowel SE als NARM lijken er niet goed in te slagen behandelaars voor te bereiden op GHIA-cliënten. NARM is vooral een uitdaging omdat het een sterk cognitief kader heeft en het gebruikelijk is dat GHIA-cliënten ondersteuning nodig hebben die niet-cognitief en niet-lineair is. Maar als de SE- of NARM-beoefenaar de persoonlijke vaardigheden en ervaring heeft om effectief ruimte te houden voor mensen met GHIA, dan kunnen de benaderingen effectief zijn, ook al lijken ze niet perfect te passen.
ISP – Integrale Somatische Psychologie – kan een geweldige bron zijn voor mensen met GHIA, maar ook hier hangt het weer af van de desbetreffende behandelaar.
(Opmerking MitN: meer uitleg over de onder dit kopje genoemde benaderingen vind je op de website van de auteur van deze blog, onder het tabblad “About Rosalie”)
Ik zei al dat iemand met GHIA in de basis altijd een sympathische activatie heeft, gebaseerd op de pijnlijke emoties van het oorspronkelijke trauma. De persoon kan zich echter onbewust zijn van deze intense emoties. De emoties zijn waarschijnlijk goed verborgen, en de GHIA-presentatie van het zenuwstelsel, waarbij zowel de sympathische als de bevriezingsreacties voortdurend hoog oplopen, kan hebben geleid tot diverse chronische gezondheidsproblemen zoals fibromyalgie, omgevingsgevoeligheden of migraine.
Het verhaal van Rosalie
Ik heb mijn hele leven geleefd met global high intensity activation, ik geloof al van voor mijn geboorte, wat betekent dat mijn sympathische zenuwstelsel altijd op scherp staat en er tegelijkertijd ook altijd een zekere mate van bevriezing is. In mijn helende reis waarin ik SE en andere werkwijzen volg, zijn er veel momenten geweest waarop ik me bevond in wat een moment van respijt leek, waarin ik die sterke sympathische push niet voelde. Als dit gebeurde, bestempelde ik het lange tijd als “bevriezing”. En soms was dat waarschijnlijk ook zo. Maar niet altijd. Als ik midden in een kamer vol schreeuwende mensen sta en het is plotseling helemaal stil, dan ben ik waarschijnlijk doof of dood of bewusteloos. Maar er is nog een andere mogelijkheid – misschien is het geschreeuw gestopt. Ik ben zo gewend aan de constante achtergrond van sympathische activering – duwen – porren – aanval verwachten – verdedigen – dat als het er niet is, het vreemd voelt, het voelt alsof er iets mis is.
Vandaar dat ik dit aanreik aan iedereen die op eenzelfde reis is – naast ons werk om ons zenuwstelsel te leren reguleren, moeten we ook leren wennen aan een lichaam-geest systeem dat niet in een constante staat van alarm verkeert. Als ik me in deze momenten bevind, waarin alles gewoon neutraal aanvoelt, wil ik:
- Beseffen dat neutraal niet betekent dat er iets mis is.
- Dan realiseren dat neutraal geweldig is, het betekent dat mijn sympathisch systeem minder overprikkeld is, het betekent dat al het goede werk dat ik gedaan heb effect heeft.
- Me vervolgens toelaten om hier bewust en weloverwogen van en mee te zijn. “Neutraal is goed”
Door op dit moment te bevestigen dat “Neutraal goed is”, voel ik mijn schouders zakken, voel ik dat mijn hoofd en nek kleine bewegingen beginnen te maken. In het verleden betekende dit soort ontbreken van gevoel wel eens dat ik depressief was. “Ben ik nu depressief?” Ik heb wat zorgen, maar ik voel niet de last van de wereld op mijn schouders. Ik merk enig verdriet en wat angst op maar geen depressieve gedachten. Ik bedoel, ik zou gemakkelijk genoeg wat neerslachtige gedachten tevoorschijn kunnen toveren en ik zou de weg naar depressie kunnen vinden, het is een oude vriend van me, maar nee, dit lijkt me geen depressieve staat van zijn. “Neutraal is goed”. Ik kan leren me hierin op mijn gemak te voelen. Ieder van ons kan leren om hier comfortabel te zijn. Maar we zullen er actief in moeten (blijven) oefenen als alles wat we ooit gekend hebben constante intensiteit is geweest. Ik wens je momenten van respijt, vreugde en rust in je dag.
Op grond van mijn ervaring zijn er vier categorieën behandelaars waarmee een GHIA-cliënt zou kunnen proberen te werken:
Mensen die zelf nooit GHIA hebben gehad, maar die genoeg persoonlijk en professioneel werk hebben gedaan zodat ze nog steeds bedreven zijn in het werken met GHIA-patiënten. Dit zijn onze helden. Zij kunnen buitengewoon behulpzaam zijn bij een enorm deel van ons genezings- en groei-werk. Maar mijn ervaring vertelt me dat er een uiteindelijke grens is aan hoe ver een GHIA-cliënt kan komen met een niet-GHIA-behandelaar.
Mensen die zelf nooit GHIA hadden en geen idee hebben hoe het zit. Slechte pasvorm. Ze zullen je niet zien staan en zullen allerlei verhalen over je verzinnen, terwijl ze zelf geloven dat ze helpend en meelevend zijn.
Mensen die zelf GHIA hebben gehad en nog steeds hebben maar het niet eens weten of het wel weten maar er zelf te weinig aan hebben gedaan. Slechte pasvorm. Ze zullen hun dingen op verschillende manieren op jou projecteren, en jij hebt te maken met jouw diepe nood en krijgt die van hen erbij.
Mensen die zelf GHIA hebben gehad – en misschien nog steeds hebben – maar die genoeg persoonlijke ontwikkeling hebben doorgemaakt dat ze weten hoe ze door hun eigen zenuwstelsel moeten navigeren en ze weten hoe ze een GHIA-cliënt moeten bejegenen, zien, vasthouden en ondersteunen. Op grond van mijn ervaring zijn dit degenen die je wilt vinden. Als ik tegenover een bekwame en bewuste behandelaar met GHIA-geschiedenis zit, wordt mijn hele lichaam zachter, en zelfs opgewekt, met een gevoel van opluchting en veiligheid.
***Gepubliceerd op rosaliecorame.net, 15 maart 2023. Vertaald door MitN.***
Bronnen:
Zie kwartaalthema: GHIA – Als je zenuwstelsel door zeer vroeg trauma in een shocktoestand is gebleven (1 april 2023 online)
Mad in the Netherlands presenteert blogs van een diverse groep schrijvers. Deze berichten zijn bedoeld als een openbaar forum voor een discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn die van de schrijvers zelf.
