De vertaalster van Joanna Moncrieff haar boek “The Bitterest Pills. The Disturbing History of Antipsychotic Drugs” haalt enkele onderwerpen uit het boek aan. Hoe werken antipsychotica? Zijn ze (soms) zinvol als interventie? Waarvoor worden ze voorgeschreven? Wat zijn de nevenwerkingen? Leiden ze op langere termijn tot betere uitkomsten? Is afbouwen makkelijk? En met de antwoorden op voorgaande vragen in ons hoofd, hoe kijken we dan naar dwang en depotmedicatie? Dit kritische artikel is samengesteld uit meerdere artikelen van Laura Guerra op Mad in Italy.
Door Laura Guerra – 8 maart 2023
BELANGRIJK: Psychoactieve middelen kunnen ontwenningsreacties veroorzaken, waaronder soms levensbedreigende emotionele reacties en lichamelijke ontwenningsproblemen. Ontwenning van psychofarmaca dient daarom zorgvuldig te gebeuren onder deskundige medische begeleiding. Stop nooit zomaar ineens.
Dr. Joanna Moncrieff (ter zake kundig) stelt in voorgaande video dat het klinisch verloop, over een periode van 10 tot 20 jaar, van personen met de diagnose “psychose” of “schizofrenie” laat zien dat degenen die geen farmacologische behandeling ondergaan, of een milde behandeling met intermitterend (tussenpozen) gebruik van antipsychotica ofwel neuroleptica, een beter herstel en een betere terugkeer in het sociaal leven laten zien dan degenen die dagelijkse en langdurige farmacologische behandelingen ondergaan (zoals de richtlijnen aangeven).
Hierbij zou men kunnen veronderstellen dat de groep die geen farmacologische behandeling ondergaat, minder ernstige pathologieën (ziektebeelden) heeft dan de groep die permanent met psychiatrische medicatie behandeld wordt. Als we hiermee wél rekening houden, laten de data evenwel zien dat de resultaten onafhankelijk zijn van de ernst van de diagnose.
(Opmerking MitN: Zie dit artikel over het onderzoek van Martin Harrow, Thomas Jobe en Liping Tongover (mensen met een “ernstige psychische aandoening” die stoppen met het gebruik van antipsychotica na initiële behandeling, hebben meer kans hebben om te herstellen dan zij die deze medicatie voortzetten, ongeacht de aanvankelijke ernst van de psychose).
Ook moet worden benadrukt dat wanneer men de werkzaamheid van antipsychotica probeert te evalueren er in “naturalistische” studies geen definitief bewijs kan worden geleverd, omdat de verschillende omstandigheden en basiskenmerken van het individu de uitkomsten onvermijdelijk beïnvloeden. (Opmerking MitN: Bij naturalistische studies wordt het spontane gedrag van deelnemers in een natuurlijke omgeving geobserveerd en bestudeerd.)
Om te voorkomen dat de resultaten door deze variabelen worden beïnvloed, zijn “gerandomiseerde” studies nodig waarin mensen met stoornissen van verschillende ernst gelijk zijn verdeeld, zodat er groepen ontstaan die vergelijkbaar zijn met elkaar, waardoor het effect van een behandeling gedurende een toereikend tijdsbestek kan worden bestudeerd.
Hoe werken antipsychotica?
Aangezien het geringste bewijs voor een biologische oorzaak van psychische stoornissen vooralsnog ontbreekt, helpt het op medicijngerichte denkmodel ons de werking van dit soort middelen beter te begrijpen:
psychiatrische middelen werken om gedachten en emoties in bedwang te houden door het onderdrukken van hersenactiviteit.
Deze werking helpt om psychotische ervaringen die pijn en angst veroorzaken te remmen, waardoor hun intensiteit afneemt . Onder invloed van het psychotrope middel dat voor een emotionele onthechting van dingen en situaties zorgt, besteedt de persoon er niet langer veel aandacht aan. En deze emotionele onthechting helpt de persoon om zijn gedachten op orde te brengen en om “gezond” gedrag “opnieuw naar de voorgrond te brengen”.
Medicatie kan zo de intensiteit van psychotische ervaringen en het lijden dat ze veroorzaken verminderen, ook al blijven de onderliggende oorzaken en moeilijkheden bestaan. Sterker nog, die worden juist vaak verergerd door de schadelijke effecten van de middelen.
Zijn antipsychotica nuttig?
Joanna Moncrieff legt uit dat het effect van antipsychotica niet specifiek gericht is op gedachten die in psychiatrische termen als ‘psychotisch’ worden gedefinieerd.
Antipsychotica veroorzaken een emotionele afvlakking/kalmering (sedatie) die zinvol kan zijn om het emotionele lijden dat de “psychotische” symptomen veroorzaakt te verlichten, maar tegelijkertijd onderdrukken ze ook positieve gevoelens en emoties. Hierdoor wordt bijvoorbeeld ook motivatie, interesse en plezier in dingen weggenomen.
Het gebruik ervan zou dus op korte termijn nuttig kunnen zijn, maar op lange termijn gaat het gepaard met een verslechtering van de “psychose” en van de algemene gezondheidstoestand.
Daarom moet het gebruik, tenzij onvermijdelijk, worden beperkt tot het onder controle krijgen van acute symptomen en vervolgens moet het gebruik veilig, langzaam en geleidelijk worden stopgezet onder deskundig medisch toezicht om ruimte te maken voor psychosociale interventies die gericht zijn op het aanpakken van de oorzaken van de psychische problemen.
Behandelrichtlijnen zonder wetenschappelijk bewijs
Antipsychotica zijn de voorkeursbehandeling en eerstelijnsbehandeling voor psychotische stoornissen, ondanks het volledige gebrek aan wetenschappelijk bewijs van hun werking op de oorzaken van de stoornissen zelf.
Supersensitiviteit als gevolg van antipsychotica
Veel studies tonen aan dat het gebruik van typische en atypische antipsychotica, dopamine-antagonisten, een up-regulatie (toename in aantal) van dopaminerge D2-receptoren in de striatumkern (van de basale ganglia) teweegbrengen.
(Zie voor een uitgebreid overzicht van dit soort studies de themapagina over antipsychotica samengesteld door onderzoeksjournalist Robert Whitaker)
Ze hebben ook invloed op de vorming van D2H receptoren met een hogere affiniteit voor dopamine, wat leidt tot het verschijnsel receptor-overgevoeligheid. Een antipsychotica geïnduceerde dopamine-overgevoeligheidspsychose is beschreven als een van de mechanismen die ten grondslag liggen aan:
- rebound psychose (psychose die optreedt na vermindering of stopzetting van de antipsychotische behandeling)
- verergering van psychotische symptomen
- het optreden van tolerantie
- tardieve dyskinesie
Deze studie van Alice Servonnet toont aan dat langdurig continue gebruik van atypische antipsychotica in depotvorm een grotere overgevoeligheid voor dopamine veroorzaakt dan een intermitterende reguliere behandeling en zodoende een grotere neiging tot het ontwikkelen van psychotische episoden teweegbrengt. Dit nog naast de algemene bijwerkingen die typisch zijn voor langdurige antipsychotische behandeling. Ook blijkt hieruit dat na een behandeling in de acute fase de depotvorm niet eens nodig is om de symptomen van schizofrenie effectief te beheersen.
Is er bewijs dat het gebruik van antipsychotica de hersenfunctie blijvend kan veranderen?
Langdurig gebruik van antipsychotica kan verschillende nevenwerkingen veroorzaken, waaronder een neurologisch probleem genaamd tardieve dyskinesie, dat zich manifesteert als oncontroleerbare bewegingen van de mond en het gezicht. In de ernstigere gevallen kunnen de bewegingen ook in de armen en benen optreden.
Tardieve dyskinesie treedt meestal op nadat de antipsychotische behandeling is gestopt en gaat vaak door zonder behandeling. Dit toont aan dat het middel onomkeerbare schade aan het zenuwstelsel teweeg kan brengen.
Veel studies hebben ook aangetoond dat tardieve dyskinesie gepaard gaat met een achteruitgang van cognitieve en intellectuele vaardigheden.
Is er bewijs dat antipsychotica tot gewichtstoename of diabetes kunnen leiden?
Alle antipsychotica veroorzaken in verschillende mate gewichtstoename, en sommige in het bijzonder. Zo kunnen olanzapine (Zyprexa) en clozapine bijvoorbeeld aanzienlijke gewichtstoename veroorzaken.
Gewichtstoename wordt veroorzaakt door het feit dat antipsychotica het normale metabolisme (de stofwisseling) van glucose en vet verstoren en veranderen.
Is er bewijs dat antipsychotica de kans op hartproblemen en vroegtijdig overlijden vergroten?
Er zijn talrijke gegevens die aantonen dat antipsychotica de kans op plotselinge dood door een hartaanval met een factor 5 verhogen in vergelijking met degenen die deze middelen niet gebruiken.
Plotselinge dood aan een hartaanval is zeldzaam, maar antipsychotica verhogen het risico ontegenzeggelijk.
Antipsychotica worden ook in verband gebracht met ischemische hartziekten (klachten van het hart die ontstaan doordat de bloedtoevoer naar de hartspier zelf onvoldoende is, meestal door vernauwingen of verstoppingen van de kransslagaders). Dit kan overigens ook samenhangen met het bovengemiddeld aantal rokers en mensen met een passieve leefstijl onder mensen die met schizofrenie zijn gediagnosticeerd.
Wat is de rol van farmaceutische bedrijven?
Aanvankelijk werden antipsychotica alleen voorgeschreven voor ernstige aandoeningen als psychose en schizofrenie, maar de laatste jaren is het gebruik van deze middelen uitgebreid om vele andere emotionele ontregelingen te behandelen.
De farmaceutische industrie heeft het wijdverbreide gebruik van antipsychotica aangemoedigd, soms op een frauduleuze wijzer, voor aandoeningen anders dan psychose, zoals het in bedwang houden van het gedrag van kinderen.
Door de verruiming van de diagnostische criteria voor bipolaire stoornis is dit een diagnose die momenteel aan iedereen kan worden toegekend. In dit kader kunnen antipsychotica aan iedereen worden voorgeschreven. Om David Healy te citeren: “alledaagse nervositeit is in wezen universeel”.
Ze worden inmiddels bij vele diagnoses voorgeschreven anders dan psychose en schizofrenie én ze worden verzacht met geruststellende termen als “stemmingsstabilisatoren”.
Het steeds willekeuriger voorschrijven van deze schadelijke stoffen vormt een groot en groeiend probleem voor de volksgezondheid, dat aangepakt moet worden.
Worden neuroleptica ook voorgeschreven bij angst en depressie?
Seroquel (quetiapine) is toegelaten voor de behandeling van een depressie die niet afdoende reageert op andere medicijnen.
Verder worden antipsychotica off-label gebruikt, d.w.z. voor stoornissen waarvoor ze niet zijn goedgekeurd en waarvoor geen afdoend klinisch onderzoek is gedaan zoals bij stress, slapeloosheid, angst en andere emotionele stoornissen.
Stoppen met antipsychotica makkelijk?
Slecht uitgevoerde medicatieafbouw leidt vaak tot een ontwenningscrises die regelmatig verward wordt met een terugval of een verslechtering van de psychische toestand. Vaak volgt de conclusie dat het antipsychoticum niet gemist kan worden.
Het probleem van medicijnontwenning is zeer voelbaar omdat het, als de afbouw niet goed uitgevoerd wordt, mensen vasthoudt in een langdurige of, erger nog, levenslange behandeling “zoals insuline voor diabetes“.
Antipsychotica bij dwangbehandelingen en depotbehandelingen?
Omdat psychotrope middelen een “onevenwichtig systeem niet weer in evenwicht brengen”, maar juist “een chemische onbalans creëren”, moet de geschiktheid en legaliteit van dwangbehandelingen open en eerlijk besproken worden.
In feite worden veel mensen na een verplichte medische behandeling tegen hun wil aangemoedigd om de toediening in de vorm van depots (maandelijkse of driemaandelijkse injecties) van antipsychotica te blijven voortzetten.
Is het ethisch verantwoord om mensen te dwingen behandelingen te ondergaan die hun lichamelijke en psychische integriteit schaden zonder aantoonbaar bewijs van een therapeutisch effect?
Is het ethisch om mensen te dwingen een depotbehandeling te ondergaan als wetenschappelijk bewijs aantoont dat langdurige behandeling een slechter resultaat oplevert dan kortdurende behandeling of helemaal geen behandeling?
Of heeft antipsychotica als medicamenteuze behandeling haar betekenis van genezing verloren en heeft het nu eerder een rol als instrument van sociale controle?
***Gepubliceerd op Mad in Italy. Samengestelde tekst uit meerdere artikelen, vertaald en op diverse punten ingekort door MitN.***
Over de auteur van het boek The Bitter Pills:
Dr. Joanna Moncrieff is docent aan het University College London. Ze is een van de oprichters en medevoorzitter van het Critical Psychiatry Network. Ze heeft drie boeken geschreven: The Bitterest Pills, The Myth of the Chemical Cure en A Straight Talking Introduction to Psychiatric Drugs.
Bronnen:
Meer informatie over de verontrustende geschiedenis van antipsychotica is te vinden in Joanna Moncrieff haar boek.
De vertaalster van het boek naar het Italiaans is Laura Guerra. Laura is gediplomeerd Biologisch Wetenschapper en heeft een PhD in de Farmacologie aan de Universiteit van Ferrara.
Artikel samengesteld uit:
https://mad-in-italy.com/2021/07/gli-antipsicotici-sono-utili-di-joanna-moncrieff/
https://mad-in-italy.com/2020/12/le-pillole-piu-amare-di-joanna-moncrieff/
https://mad-in-italy.com/2021/02/antipsicotici-depot-piu-danni-che-benefici/
Mad in the World presenteert blogs van een diverse groep schrijvers. Deze berichten zijn bedoeld als een openbaar forum voor discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn die van de schrijvers zelf.
