Rokus Loopik heeft in de ruim 40 jaar dat hij werkzaam is in de GGZ, verschillende innovatieve programma’s uit andere landen in Nederland geïntroduceerd waaronder Housing First. Housing first is een geweldige en tevens succesvolle aanpak om dakloosheid op te lossen. Dit jaar claimde staatssecretaris Martijn van Ooijen dat Housing First de komende tien jaar in Nederland de belangrijkste aanpak is om dakloosheid tegen te gaan. In deze blog vertelt Rokus over Housing First en de Housing First Werkers. Een aangename kennismaking.
Door Rokus Loopik – 6 augustus 2022
Housing First is een game changer voor mij geweest; zowel op professioneel als persoonlijk vlak. Ik leerde deze geweldige aanpak om dakloosheid op te lossen kennen in 2002. Samen met enkele leden van mijn daklozenteam uit Amsterdam, bezochten we New York. In die tijd bediende het ‘Rehabilitatie Team voor Daklozen met Complexe Noden’ honderden van de duizenden daklozen in Amsterdam en omgeving. We begonnen dit team met 4 maatschappelijk werkers in 1991. Toen ik het team in 2009 verliet hadden we meer dan 20 medewerkers, drie teams en gepassioneerde vrijwilligers om met deze doelgroep om te gaan.
Het laatste bezoek van onze Learning Experience in 2002 in New York was Housing First in Harlem, om de hoek van 125th Street, op een vrijdagmiddag om 16.00 uur. John Sullivan, de teamleider, verwelkomde ons in hun gebouw. Het was een open ruimte en veel mensen waren aan het babbelen, knuffelen en chillen in deze grote kamer. Je kon niet zien wie wie was, cliënten of hulpverleners. Het was overweldigend: alles wat ik niet verwachtte van een Mental Health Program dat te maken had met mensen die ernstige trauma’s hadden opgelopen en die dagelijks voor meerdere uitdagingen stonden.
Housing First werd bedacht door Sam Tsemberis in New York City in de vroege jaren ’90. Hij was gefrustreerd over het aantal daklozen die af en aan in opvangcentra en ziekenhuizen belandden en binnen enkele dagen of weken weer op straat stonden. Zijn kleine team begon woningen te huren en huisvestte daklozen met 24/7 diensten en ondersteuning, zonder voorwaarden vooraf. Het model was en is zeer succesvol. Het genereert een succes van gemiddeld 85%, in elke grote stad in de wereld. Het is verbazingwekkend, het is verbijsterend. Het redt levens en het is bovendien goedkoper.
Terug thuis in Amsterdam begon ik alles te ‘verslinden’ wat Housing First betrof. Ik kon niet stoppen met praten over deze humane en effectieve manier om dakloosheid aan te pakken. In 2003 belde ik de CEO, Sam Tsemberis en vroeg hem of het mogelijk zou zijn om voor een periode van drie maanden deel uit te maken van zijn teams. Hij was zeer genereus. In 2004 werkte ik in vier van zijn teams in vier verschillende stadsdelen van New York City. Het veranderde mijn leven voorgoed.
Toen ik voor de tweede keer in twee jaar terugkwam uit New York begon ik op conferenties presentaties te geven over Housing First en ik verspreidde het woord overal waar mensen maar wilden luisteren. Het was soms moeilijk. Mensen kregen het idee dat ik gek aan het worden was. “Mensen met zoveel uitdagingen huisvesten zonder voorwaarden vooraf?!”
Om een lang verhaal kort te maken: in 2006 startten we het eerste Housing First Team in Amsterdam. Inmiddels telt Nederland ruim 30 Housing First Teams. Dit jaar claimde staatssecretaris Martijn van Ooijen dat Housing First de komende tien jaar de belangrijkste aanpak is om dakloosheid in Nederland op te lossen.
Het heeft zestien jaar geduurd om dit te bereiken. Dat is waarschijnlijk gewoon de tijd die er voor staat om een revolutionaire methode gemeengoed te laten worden.
Niettemin is geen enkel Housing First team in de wereld hetzelfde. Ik heb veel Housing First-teams in de wereld bezocht, en hoewel ze niet allemaal 100% trouw zijn aan de originele methode, doen ze wel het juiste: dakloze mensen huisvesten.
Ik heb mijn favoriete teams in verschillende steden. Voor mij voelt het bezoeken van Housing First als thuiskomen. Ik voel me compleet, authentiek: alsof ik op bezoek ben bij familie en beste vrienden. Gemeenschappen, dorpen, steden, teams waar ik kan zijn wie ik wil zijn. En dat is precies wat deze teams en medewerkers doen. Ze laten mensen terugkeren naar wie ze waren voordat trauma in hun leven kwam.
Het vergt speciale mensen met specifieke vaardigheden om Housing First te kunnen uitoefenen. Ik had deze ervaring al eerder, toen ik veel Housing First teams over de hele wereld bezocht, en het viel me op dat al deze werkers, hoewel zeer unieke mensen, net als de mensen die ze huisvesten, opvallende overeenkomsten en kenmerken hebben. Mensen die solliciteren naar een baan in Housing First programma’s zijn Paradijsvogels, net als de mensen die ze huisvesten. Hier is een overzicht van enkele vooronderstellingen waarom gezondheidswerkers solliciteren naar een baan in Housing First programma’s.
Een
Ze hebben een diep verlangen om vrij te zijn. Vrij van bureaucratie. Vrij van bemoeizuchtige managers en teamleiders. Vrij van vooroordelen. Vrij van kantooruren. Vrij van professionele grenzen. Ze zijn er trots op wereldburgers te zijn. Vrij van stigma.
Twee
Housing First Werkers dragen beduidend vaker tatoeages, neus- en oorbellen, baarden, petjes, korte broeken, opvallende kleding, naamkaartjes, t-shirts met slogans en oneliners, kleurrijk haar, glitters in hun ogen en last but not least, glimlachen!
Drie
Ze hebben een onvoorwaardelijke liefde voor paradijsvogels. Hoe meer verschillend, hoe groter hun bewondering. Hoe non-conformistischer, hoe eerder hun betrokkenheid. Hoe hartstochtelijker, hoe sneller ze handelen. Hoe meer weerstand om ‘in de pas te lopen’, hoe groter hun verlangen om te coachen en met je mee te lopen. Hoe luider uw stem, hoe luider hun protest. Huisvesting is een fundamenteel mensenrecht.
Vier
Ze ‘kennen’ de 30 artikelen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Vijf
Ze ‘leven’ deze Verklaring. Zij noemen doorleefde ervaring de beste reden om mensen te geven waar ze om vragen. Huisvesting, geld en liefde. Ze spreken zich uit en komen op voor je rechten.
Zes
Housing First Werkers luisteren en dan, behalve mensen geven wat ze nodig hebben (een huis, liefde en geld), doen ze niets. Ze wachten in verwondering. Mensen met doorleefde ervaring weten wat het beste voor hen is. Hun verlangen naar welvaart en dromen van een mooie toekomst verschillen niet van die van mensen zonder doorleefde ervaring. Na het wachten in verwondering luisteren de Housing First Believers opnieuw en stellen iets creatiefs voor – LEAP – Listen, Empathize, Acknowledge and Partner. Doen is de beste manier van denken.
Zeven
Ze filteren stigmatiserend vocabulaire uit hun gesprekken. Zogenaamd Anti-Sociaal-Gedrag wordt gezien als het vermogen om je uit te spreken en op te komen voor je rechten. Zogenaamd hypomaan gedrag wordt gezien als het hebben van hoge verwachtingen van jezelf. Zogenaamde hopeloosheid wordt gezien als een tijdelijke episode van onbewust zijn van mogelijkheden. Gebruik dus geen stigmatiserende taal. Filter ‘psychiatrie’ en ‘verslaving’ weg. Gebruik de Verklaring van de Rechten van de Mens om op te komen voor mensen met een doorleefde ervaring. Dat is wat mijn Amerikaanse vrienden doen. Het is het slimste dat je kunt doen.
Acht
Housing First Werkers hebben niet de wens mensen te veranderen en hun verantwoordelijkheid over te nemen om midden in de maatschappij een leven op te bouwen. Zij zullen met je meelopen, je coachen en begeleiden naargelang je wensen. Zij weten dat zij niet uit de hemel zijn gezonden om mensen te geven wat zij, volgens de Rechten van de Mens, verdienen. Huisvesting, Geld en Liefde zijn fundamentele Rechten van de Mens. Het is volkomen normaal en wijs om dat te doen. Dus schudden zij de Messias Waan van zich af en vragen zich af wat de cliënt van hen nodig heeft in plaats van wat zij van de cliënt nodig hebben.
Negen
Housing First Werkers veranderen mensenlevens ten goede. Zij weten dat de keuze, om je houding ten opzichte van het leven in het algemeen te veranderen, gebaseerd is op details. De manier waarop je een ander de hand schudt, krachtig of slap. De manier waarop je naar iemand kijkt, terwijl je zijn of haar hand schudt. De manier waarop je je lichaam beweegt, het feit dat je je niets aantrekt van het oprekken van de tijd die je mag praten met individuele cliënten volgens de ziektekostenverzekeraars. Uiteindelijk gaat het niet om het huis, het gaat niet om het geld. Het is een liefdesding (Sam Tsemberis). Het is wat je doet in de eerste 5 minuten dat je een nieuw persoon in je leven leert kennen. Het gaat om de persoonlijke relatie. Ze willen een blijvende eerste indruk maken.
Tien
Housing First Werkers streven naar het opbouwen van de gemeenschap. Lid zijn van een Housing First Team voelt alsof je deel uitmaakt van een nieuwe, sprankelende, bruisende en zorgzame Global Family. En dat is precies wat zij dakloze individuen bieden. Vriendschap en een nieuwe Familie. Midden in de maatschappij, niet te onderscheiden van andere burgers. Mensen hebben goede redenen om te doen wat ze doen, om te zeggen wat ze zeggen. Dus, als een nieuwe huurder vraagt om een driedelig grijs pak omdat je hem in Amsteram-Zuid hebt gehuisvest, voorzie daar dan in en je hebt er voor altijd een vriend en familielid bij.
***Gepubliceerd op Mad in the Netherlands, 6 augustus 2022. Vertaald door MitN.***
Links:
Doing is the Best Way of Thinking (School of Life, Amsterdam)
LEAP (Listen, Empathize, Acknowledge and Partner)
Pathways to Housing Burlington, Vermont
Sam Tsemberis – Founder of Housing First
Podcast:
In deze episode van podcast “De Kantelcast” laat Rokus Loopik een aantal mensen in Nederland aan het woord die in een vurig betoog vertellen wat “Housing First” in hun ogen betekent. De podcast geeft u meer gevoel bij wat Housing First nu eigenlijk is, wat het brengt en waarom het belangrijk en succesvol is. Met: Thijs Honig, Martin Kok, Valerie Boogaard, Melanie Schmit, Hedy Blokker en Anke Jansen.
Mad in the Netherlands presenteert blogs van een diverse groep schrijvers. Deze berichten zijn bedoeld als een openbaar forum voor een discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn die van de schrijvers zelf.
