Op het moment van schrijven, is het vijf jaar geleden dat het Hurdalsjøen Recovery Centre in Noorwegen begon met het aanbieden van een medicijnvrije behandeling voor psychiatrische klachten. Wat houdt de medicijnvrije behandeling van dit herstelcentrum in? U leest het in dit artikel dat oorspronkelijk verscheen op Mad in Norway.
Door Siv Helen Rydheim – 27 mei 2020
Het het Hurdalsjøen Recovery Center bevindt zich in het zuiden van Noorwegen. Via het TV-programma Helene check-in* van 3 mei 2020 hebben veel mensen kennis gemaakt met het herstelcentrum. Het programma gaf inzicht in hoe belangrijk het is dat degenen die dat willen, goede hulp krijgen bij het afbouwen van medicatie. In de zomer van 2019 is het het Hurdalsjøen Recovery Centre uitgebreid met een extra afdeling, gevestigd in Haraldvangen.
(Opmerking MitN*: “Helene checkt in” lijkt op het Nederlandse tv-programma “Anita wordt opgenomen”. Deze Noorse variant is ondertiteld te kijken bij TV NRK, als u bij Google translate aangeeft dat deze Noors naar Nederlands moet vertalen. Het is dan goed te volgen).
Het specialistische gezondheidsaanbod is in 2015 gestart door oprichter Ole Andreas Underland, na verschillende ontmoetingen vanaf 2013 met vertegenwoordigers van de Fellesaksjonen for medisinfrie behandlingstilbud.
Deze samenwerking werd opgericht in 2011 en bestaat uit vertegenwoordigers van vijf organisaties: Aurora support Association, Hvite Ørn, de National Association for Relatives in Mental Health, Mental Health en WSO – The National Association We Shall Overcome
Op 19 maart 2010 werd “Medisinfraie tilbud” voor het eerst vermeld als aanvulling van het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn op de mandaatsbrief 2010. Deze brief werd naar de vier regionale gezondheidsautoriteiten gestuurd. Dit gaf een impuls aan de organisaties en mensen die zich hadden ingezet voor radicale veranderingen in de reguliere psychiatrie. De opdrachtbrief was iets waar ze naar konden verwijzen, en was mede de reden waarom de vijf genoemde organisaties bijeenkwamen en een samenwerkingsverband (Fellesaksjonen) vormden. Ole Andreas Underland begon met het aanbieden van medicijnvrije behandelingen in het Hurdalsjøen Recovery Center op basis van de input van dit samenwerkingsverband.
In het Hurdalsjøen Recovery Center ontvangt de mens respect en begrip voor diens huidige situatie, en voor zover mogelijk, voor hun persoonlijke geschiedenis en waarom de situatie is geworden zoals die nu is. Alle mensen zijn anders en alle hulp en ondersteuning wordt individueel aangepast, binnen het kader van het centrum. De herstelpilots zijn in het najaar van 2018 als een apart project gestart. In Helene checks in maakten de kijkers kennis met enkele van de herstelpilots in het centrum en ook met patiënten die realistische inzichten gaven in hoe zij het ervaren om in het Hurdalsjøen Recovery Center te zijn.
Belangrijkste pijlers van de behandeling
Hurdalsjøen Recovery Center heeft drie hoofdpijlers in de behandeling, zijnde: gezonde voeding, Illness Management Recovery (IMR) en fysieke (groeps-)activiteit. Samen vormen zij de medicijnvrije behandeling die wordt aangeboden en die goede resultaten blijkt te hebben. Ook binnen de groepsbehandeling is er sprake van een individuele afstemming. Lichaamsbeweging vindt plaats in groep, maar binnen die groep traint iedereen op eigen tempo. Daarnaast heeft het centrum psychiaters en psychologen die zorgen voor een op de persoon afgestemde follow-up, die kijkers van Helene check-in ook te zien kregen in het programma.
Medicijnvrije behandeling
Illness Mangement & Recovery (IMR) is een op coping en herstel georiënteerde training. De IMR-training is gebaseerd op evidence-based methodieken die helder omschreven, goed onderbouwd en effectief gebleken zijn. Het behandelprogramma helpt mensen met psychische problemen om persoonlijke strategieën te ontwikkelen om met het leven om te gaan en om in contact te komen met hun eigen veerkracht. De methode maakt gebruik van motiverende technieken met pedagogische en cognitieve strategieën. Het is er onder meer op gericht mensen te helpen persoonlijke doelen te stellen en strategieën te vinden om deze in het dagelijks leven te bereiken.
De rode draad in IMR is het werken met persoonlijke hersteldoelen:
- De deelnemers stellen subdoelen op en werken stap voor stap toe naar hun eigen hersteldoelen
- Deelnemers richten zich specifiek op wat zij willen en wat voor hen betekenisvol is
- Sommige modules zijn rechtstreeks gericht op het doel van herstel. Andere modules zullen het werken met hersteldoelen ondersteunen doordat ze helpen bij het omgaan met pijn en het opbouwen van vaardigheden.
De methode is gebaseerd op 11 modules, die op hun beurt verschillende onderwerpen omvatten. Het is passend om altijd te beginnen met module 1. Deze module is gericht op het vaststellen van hersteldoelen. IMR kan individueel of in groepen worden uitgevoerd.
Bij Hurdalsjøen Recovery Center gebeurt dit in groepen, hetgeen prima werkt. Module 1 wordt in dit centrum individueel met een therapeut doorlopen. De overige 10 modules vinden in groepen plaats. De groepsbijeenkomsten worden dagelijks gehouden. Het duurt 10-12 weken om alle IMR-modules te doorlopen.
Hoofdthema van de modules:
- Module 1: Individuele coping en herstel onderzoeken, inclusief persoonlijke doelen stellen.
- Module 2: Algemene feiten over psychiatrische aandoeningen leren en ziekte-inzicht verwerven.
- Module 3: Nuttige feiten over stoornissen in relatie tot middelenmisbruik leren.
- Module 4: Het stress-kwetsbaarheidsmodel verkennen; Wat is de invloed van stress op mentale klachten.
- Module 5: Omgaan met stress.
- Module 6: Maatschappelijke steun (sociaal netwerk) opbouwen/versterken
- Module 7: Effectief medicijngebruik (Hurdalsjøen Recovery Center werkt met een aangepaste versie waarin afbouwen van psychofarmaca (verminderen of stoppen) ook wordt meegenomen.
- Module 8: Leren omgaan met aanhoudende symptomen of terugkerende problemen.
- Module 9: Gezonde levensstijl kunnen leiden.
- Module 10: Terugval/preventieplan opstellen.
- Module 11: Hulp naar behoefte weten te vinden en krijgen binnen de Noorse gezondheidsdienst.
Tone Winnem, hoofd van de Recovery Pilots bij Hurdalsjøen Recovery Center, deelt in deze downloadbare lezing zijn persoonlijke ervaring als deelnemer aan de Illness Management & Recovery (IMR) groep.
Meer over IMR binnen het centrum vindt u hier. Nederlandstalige informatie vind u bijvoorbeeld hier op de website van Trimbos-instituut.
Fysieke activiteit
Hurdalsjøen Recovery Center heeft groepsactiviteiten waarbij de deelnemer individuele begeleiding krijgt in techniek en het eigen maken. De activiteiten zijn zo opgezet dat elk individu op zijn eigen tempo kan deelnemen binnen de groep. Voorbeelden van lichaamsbewegingsactiviteiten zijn: intervaltraining, wandelen in de natuur, krachttraining, yoga, tafeltennis en balspelen.
Vier belangrijke herstelgebieden
• Hoop, belangrijk gevonden onderdeel van herstel
• Identiteit, huidig en toekomstig zelfbeeld
• Zin(geving) in het leven, levensdoelen
• Zelfregie, mogelijkheid om persoonlijke verantwoordelijkheid te dragen voor het eigen leven
De behandelfilosofie in het centrum houdt in dat alle medewerkers zich inzetten om elke individuele patiënt te ondersteunen in het proces op weg naar zijn persoonlijk hersteldoel. Ervaringsdeskundigheid of ervaringskennis als naaste, zijn sleutelelementen binnen de herstelgerichte behandelfilosofie. Het centrum heeft goede toegang tot medewerkers en assistenten met hun eigen doorleefde ervaringen. Men benut maximaal hun ervaringscompetentie in combinatie met gezondheidsgeschoold personeel op alle niveaus. Er wordt gestreefd naar een gezamenlijke invulling van educatie en activiteiten met patiënten en personeel.
De waarde van ervaringsdeskundigheid
Hoop is van levensbelang voor mensen in crisis. Mensen ontmoeten die zelf ervaring hebben en weten waar iemand mee worstelt en kunnen laten zien wat nog mogelijk is, ervaren veel mensen als waardevol. Eigen gezondheidsproblemen zijn blijkbaar niet het einde van de wereld, maar iets waar men mee kan leren omgaan zodat het niet de rest van het leven verpest. In de communicatie naar familieleden of het helpen vinden van GGZ-diensten is ervaring, indien relevant, ook van waarde.
In dit kader is het wellicht interessant om kennis te nemen van de vernieuwde definitie van herstel** door Topor, Larsen en Bøe van de Universiteit van Agder.
(Opmerking MitN**: een vertaling van de vernieuwde definitie is:
Herstel is een diep sociaal, uniek en gemeenschappelijk proces waarin onze levensomstandigheden, materiële omgeving, attitudes, waarden, emoties, vaardigheden en/of rollen veranderen.
Het is een manier om samen met anderen een bevredigend, hoopvol leven te leiden, ook al zijn we misschien nog steeds wanhopig, hebben we ongewone ervaringen en verontrustend gedrag.
Herstel betekent dat we ons bezighouden met nieuwe sociale en materiële contexten, en in open dialogen waarin nieuwe manieren van begrip en omgang met de situatie worden gecreëerd terwijl we de psycho-sociaal-materiële crisis overstijgen.)
Verminderen of stoppen medicatie
Veel van de mensen die een aanvraag indienen bij Hurdalsjøen Recovery Center willen ondersteuning om medicatie te verminderen. Downsizing wordt van persoon tot persoon anders ervaren. Een te downloaden lezing van een herstelseminar in juni 2019 door een van de psychiaters van het centrum, Yousaf Mohammad, over dit onderwerp is: Downsizing challenges in the use of medication.
Aanvragen behandeling in herstelcentrum van Hurdalsjøen
Een opname binnen het Hurdalsjøen Recoverysenter gebeurt via een toetsing van rechten voor 24-uurs behandeling op basis van keuzevrijheid voor behandeling. Het systeem van keuzevrijheid voor behandeling houdt in dat patiënten de mogelijkheid krijgen om te kiezen waar zij zich willen laten behandelen – zowel in de openbare sector als bij erkende particuliere bedrijven. De zorgverstrekker moet de patiënt doorverwijzen naar een psychiater of psycholoog in overheidsdienst, die een oordeel kan geven over het recht op overnachting. Het is niet nodig dat de openbare gezondheidsdiensten een kaderovereenkomst met het centrum hebben, aangezien het is erkend in het kader van de vrije keuze van behandeling.
Werken volgens de bepalingen van de “Fellesaksjon”
De behandeling die wordt aangeboden in het Hurdalsjøen Recovery Center is in overeenstemming met wat het samenwerkingsverband (Fellesaksjon) definieert als medicijnvrije behandelingen. De omschrijving op hun website, Fellesaksjonens medisinfrie tilbud, zegt onder andere het volgende:
“We kregen enkele reacties op het concept van medicijnvrij. Veel mensen denken dat we afdelingen bedoelen die helemaal geen medicatie gebruiken. Dit is niet het geval. Ons doel is afdelingen bieden waar keuzevrijheid is als het om medicijnen gaat, én waar de hoofdbehandeling iets anders is dan medicatie. Dat is wat wij verstaan onder medicijnvrije behandelmethoden. Dit is nodig om richting te bieden. Dit omdat het grootste probleem in de GGZ de eenzijdige focus op psychofarmaca is, met niet passende psychiatrische medicijnen en over-medicatie tot gevolg. Veel van degenen die zijn opgenomen in medicatievrije eenheden, worden geholpen om de hoeveelheid medicatie en het aantal medicijnen te verminderen. Maar velen kiezen er ook voor om deze kleinere doses te continueren. Het belangrijkste is dat de patiënten zelf bij dit proces worden betrokken.”
Gerelateerde bronnen
- NRK 1, 3 mei 2020: Helene meldt zich aan bij Herstelcentrum Hurdalsjøen
- De reportage “Medicatievrije behandeling in Noorwegen: een privéziekenhuis staat centraal” gepubliceerd op de website Mad in America door wetenschapsjournalist Robert Whitaker op 8 december 2019. Of luister hier de voorgelezen variant door James Moore voor MIA Radio (die ondertiteld kan worden via de automatische ondertitel-, en vertaalfunctie van Youtube).
- De reportage over Het psychiatrisch ziekenhuis sgård in Tromsø, Noorwegen gepubliceerd op de website Mad in America door wetenschapsjournalist Robert Whitaker op 25 maart 2017 “De deur naar een revolutie in de psychiatrie gaat open”.
- De schrijfster van dit artikel is Siv Helen Rydheim. Ze is lid van WSO (National Association We Shall Overcome), een Noorse gebruikers- en belangenorganisatie voor mensenrechten, zelfbeschikking en waardigheid in de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast is ze werkzaam als informatiefunctionaris bij Recovery Academy.
- Antipsychoticadebat 2020; lessen uit Noorwegen. Artikel in Deviant van 19 februari 2021 door Timo van Kempen over de presentaties van hulpverleners en onderzoekers uit Noorwegen.
***Gepubliceerd op Mad In Norway, 27 mei 2020. Vertaald door MitN. In de vertaling zijn enkele wijzigingen aangebracht.***