Door Peter Simons – 26 augustus 2024
Volgens een nieuw onderzoek is het risico op suïcidale impulsen hoger bij semaglutide dan bij andere medicijnen voor gewichtsverlaging. Dit geldt vooral voor mensen die ook antidepressiva en/of benzodiazepinen gebruikten.
“Deze studie, waarbij gebruik gemaakt werd van de WHO-database, wees op een signaal van met semaglutide geassocieerde suïcidale ideatie, hetgeen dringend om opheldering vraagt”, schrijven de onderzoekers. “Op basis van onze bevindingen zijn wij van mening dat een voorzorgsmaatregel voor gebruik bij patiënten met psychiatrische stoornissen of psychologische instabiliteit toegevoegd kan worden in de bijsluiter van semaglutide.”
Het onderzoek werd uitgevoerd door een internationaal team onder leiding van Georgios Schoretsanitis van de Zucker School of Medicine van Northwell/Hofstra, New York, en de Universiteit van Zürich, Zwitserland, en Chiara Gastaldon van het WHO Collaborating Centre for Research and Training in Mental Health and Service Evaluation van de Universiteit van Verona, Italië, en de Universiteit van Bern, Zwitserland. Het werd gepubliceerd in JAMA Network Open.
In de afgelopen jaren zijn GLP-1 agonisten zoals semaglutide (bekend onder de merknamen Ozempic en Wegovy) explosief in populariteit gestegen en worden ze door beroemdheden en influencers aangeprezen als wondermiddelen om gewicht te verliezen. Onderzoekers hameren op voorlopige onderzoeken naar het potentieel van het medicijn om de cardiometabole gezondheid te verbeteren en suggereren zelfs dat het sommige vormen van kanker kan voorkomen.
Maar wondermiddelen bestaan niet. Alle medicijnen brengen risico’s met zich mee en het publiek hoort geïnformeerd te worden over deze risico’s om écht toestemming te kunnen geven voor een behandeling. Semaglutide is daarop geen uitzondering.
In de afgelopen jaren zijn er meldingen geweest van maagverlamming en constant braken en was er een enorme toename van overdoses door fouten van artsen en zelfmedicatie (vaak gekoppeld aan telehealth). Ook zijn er zeer weinig gegevens bekend over de risico’s op lange termijn of over de effecten van de medicijnen bij essentiële bevolkingsgroepen, zoals mensen van 65 jaar en ouder. Na het stoppen met de medicijnen krijgen de meeste mensen het verloren gewicht weer terug terwijl de gezondheidsvoordelen vervagen. En in tegenstelling tot de theorie dat het beschermd tegen kanker, veroorzaakte semaglutide in dierproeven juist schildklierkanker.
Sommigen hebben de Ozempic-rage vergeleken met andere rages rond afslankmiddelen in het verleden, zoals de snelle opkomst van fen-phen in de jaren 1990. Fen-phen, het op amfetamine gebaseerde afslankmiddel fenfluramine/phentermine, werd aangeprezen als een “wonder” en werd enorm populair. Toen kwamen de risico’s van hart- en longschade aan het licht, wat leidde tot de ondergang en miljarden dollars aan rechtszaken.
Een van de meest verontrustende risico’s van GLP-1 agonisten is de toename van suïcidale gedachten. De FDA heeft al gewaarschuwd voor het risico op verhoogd suïcidaal gedrag bij het gebruik van deze medicijnen. De data bleef tot dusver echter onduidelijk. De eerste rapportages van meldingen van suïcidaliteit gaven aanleiding tot bezorgdheid. De huidige onderzoekers zeggen dat in eerdere klinische onderzoeken liraglutide in verband brachten met een bijna drievoudige toename van suïcidaliteit in vergelijking met placebo (0,27% vs 0,10%). Voor semaglutide gold dat niet. Andere observationele onderzoeken vonden geen verband tussen deze medicijnen en suïcidaliteit.
Het huidige onderzoek vond echter het tegenovergestelde: niet liraglutide werd geassocieerd met een toename van suïcidale gedachten maar semaglutide.
In deze studie gebruikten de onderzoekers de database van de Wereldgezondheidsorganisatie met de rapportages over bijwerkingen om na te gaan hoeveel meldingen van suïcidale gedachten er binnenkwamen voor semaglutide en liraglutide vergeleken met die van de andere in de database aanwezige medicijnen én vervolgens specifiek met die van andere medicijnen voor gewichtsbeheersing. Dit staat bekend als een analyse van disproportionaliteit. Dit onderzoek vergeleek dus niet de bijwerkingen van geneesmiddelen met placebo maar de bijwerkingen van geneesmiddelen met andere soorten geneesmiddelen. Bovendien kan het onderzoek, omdat het gegevens over spontane meldingen gebruikte, niet het specifieke risico aangeven van hoeveel mensen suïcidale impulsen zullen ontwikkelen maar geeft het eerder aan hoeveel hoger dit risico naar verhouding is ten opzichte van andere geneesmiddelen.
Vergeleken met alle geneesmiddelen in de database werd semaglutide in verband gebracht met een verhoogd risico op suïcidaliteit van 45%. Semaglutide in combinatie met antidepressiva werd echter in verband gebracht met meer dan vier keer het risico (ROR 4,45). Op vergelijkbare wijze werd semaglutide in combinatie met benzodiazepinen geassocieerd met een viermaal zo hoog risico (ROR 4,07).
[Opmerking MitN: ROR staat voor Reporting Odds Ratio]
Vergeleken met andere medicijnen voor gewichtscontrole of diabetes werd semaglutide in verband gebracht met ongeveer vier tot vijf keer het risico op suïcidale impulsen, te weten: ROR 5,56 in vergelijking tot dapagliflozine; ROR 3,86 in vergelijking tot metformine; ROR 4,24 in vergelijking tot orlistat.
De onderzoekers vonden geen verband tussen liraglutide en verhoogd risico op suïcidaliteit in vergelijking met andere geneesmiddelen in de WHO-database.
Een van de sterke punten van de studie is dat de onderzoekers het veiligheidsrisico van GLP-1 agonisten vergeleken met andere middelen voor gewichtscontrole, wat aangaf dat het risico niet wordt veroorzaakt door verstorende factoren zoals diabetes of obesitas (anders zou het ook gelden voor degenen die een ander middel gebruiken). Een ander sterk punt is dat de onderzoekers de impact van het samen voorschrijven (co-prescription) met antidepressiva en/of benzodiazepinen hebben konden detecteren, een factor die de waarschijnlijkheid van suïcidaliteit aanzienlijk vergroot.
De onderzoekers geven ook redenen waarom ze een ander resultaat vonden dan andere studies. In hun onderzoek zijn bijwerkingen opgenomen van mensen die de medicijnen off-label gebruikten (ongeveer een derde van de meldingen betrof off-label gebruik). Deze aantallen ontbraken in eerdere onderzoeken naar de risico’s van de medicijnen. Bovendien sloten de klinische studies van semaglutide mensen met geestelijke gezondheidsproblemen zoals depressie of suïcidale gedachten specifiek uit, hoewel het waarschijnlijker is dat zulke mensen de medicijnen in de echte wereld gebruiken (aangezien kenmerken zoals diabetes en obesitas vaak samengaan met psychiatrische problemen). Dit onderzoek geeft dus de werkelijke impact van de medicijnen weer op een manier die de klinische onderzoeken niet weergaven.
Toch heeft een studie als deze nog steeds veel beperkingen, waaronder mogelijke verstorende factoren die ze niet konden voorzien. Andere beperkingen zijn het lage percentage gerapporteerde voorvallen, wat de analyse bemoeilijkt en het ware aandeel van suïcidaliteit kan verdoezelen, en het feit dat het rapporteren van voorvallen wordt gestuurd door een verscheidenheid aan contextuele factoren die de resultaten kunnen beïnvloeden. Er was ook een groot aantal ontbrekende gegevens waardoor de onderzoekers de informatie over recepten, doseringen en andere factoren die het risico zouden kunnen veranderen, niet konden analyseren.
Niettemin vermoeden de onderzoekers dat medicijnen en behandelingen voor gewichtsverlies om verschillende redenen in verband kunnen worden gebracht met een verhoogde suïcidaliteit. Dit kan te maken hebben met medicijnspecifieke effecten en het biologische effect van enorm gewichtsverlies, maar er kunnen ook andere redenen zijn, zoals wanhoop als het “wondermiddel” niet werkt, of zelfs de psychologische impact van plotseling gewichtsverlies op de zelfidentiteit als het middel wel werkt.
De concluisie van de onderzoekers: “Gezien het risico op suïcidale ideatie bij mensen die semaglutide off-label gebruiken, zouden de autoriteiten moeten overwegen om een waarschuwing uit te geven om hen te informeren over dit risico.”
***Gepubliceerd op Mad in America, 26 augustus 2024. Vertaald door MitN***
Schoretsanitis, G., Weiler, S., Barbui, C., Raschi, E., & Gastaldon, C. (2024). Disproportionality analysis from world health organization data on semaglutide, liraglutide, and suicidality. JAMA Network Open, 7(8), e2423385. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.23385 [Volledige tekst]
