Muziektherapie kan helpend zijn bij mentale gezondheidsproblemen onder jongeren

“We hebben muziektherapie nodig vanwege haar veelzijdigheid. Hoe meer mogelijkheden iemand heeft voor genezing en persoonlijke groei, hoe beter.”

Jongere in opnamestudio als onderdeel van muziektherapie
Foto credits: Louie Morand (rechts op de foto)

Originele publicatie van Southwest Michigan Second Wavedoor Julie Riddle – 22 Augustus 2024

Terwijl haar arm losjes over de gitaar op haar schoot hangt, denkt muziektherapeute Hannah Joseph na over hoe ze een spontane therapiesessie zal beginnen in haar eenvoudig ingerichte kantoor in Kalamazoo. “Ooit gehoord van de 12-maats blues?”, vraagt ze met een ondeugende grijns. Deze groeiende akkoordenreeks (I – I – I – I | IV – IV – I – I | V – IV – I – V)  gebruiken we als basis voor de muziektherapie.

Muziektherapie is een vakgebied dat vanuit de luwte de landelijke geestelijke gezondheidscrisis onder jongeren probeert te bestrijden. Omdat muziek niet bedreigend is en zo direct in contact komt met het menselijk brein, biedt het therapeuten een ingang naar de emoties van tieners. Therapeuten zetten opgenomen muziek, eenvoudig bespeelbare instrumenten, tekstuele analyses en ritmische bewegingen in voor het aanpakken en verlichten van de geestelijke gezondheidsproblemen van hun patiënten.

“De therapie helpt tieners om hun emoties te herkennen, verwoorden en onderzoeken, waardoor ze in staat zijn hun gedrag en gevoelens te veranderen”, zegt Hannah Joseph, een klinisch maatschappelijk werker en muziektherapeut gespecialiseerd in therapeutische ondersteuning voor kinderen en jongeren bij Kalamazoo Child and Family Counseling.

Muziektherapeuten helpen de jongeren bij het verwerken van alles wat de muziek in hen losmaakt.

Door te zeggen: “Laten we er eens woorden aan geven en uitzoeken hoe we dit deel van onszelf een beetje beter kunnen begrijpen. En laten we dat voor deze keer eens niet alléén, maar sámen doen.”

Muziek en het brein

“Onze jeugdige cliënten komen niet naar mij toe om over muziek te praten. Ze komen omdat ze pijn hebben”, aldus Joseph.

In het hele land, zo ook in Michigan, maakten tieners tussen 2017 en 2020 in toenemende mate melding van verdriet, hopeloosheid en zelfmoordgedachten. De COVID-19 pandemie heeft deze problemen exponentieel verergerd. Hoewel sommige tekenen wijzen op verbetering, blijft de geestelijke gezondheid van tieners een nationale crisis, aldus het CDC in een nieuw rapport dat in mei werd uitgebracht.

Cliënten van Hannah Joseph vertellen haar dat ze niet weten hoe ze moeten omgaan met de angst, depressie, het verlies van communicatievaardigheden en onzekerheid die de pandemie heeft achtergelaten.

Ondertussen heeft een landelijk tekort aan professionals in de geestelijke gezondheidszorg voor adolescenten een duizelingwekkend gat geslagen in de behandelmogelijkheden voor tieners, meldt de American Academy of Child and Adolescent Psychiatry.

Muziektherapie kan helpen de kloof te dichten.

Michigan State University startte de eerste opleiding voor muziektherapie ter wereld in 1944. De Certification Board for Music Therapists heeft sindsdien meer dan 9.000 muziektherapeuten in de VS en daarbuiten gecertificeerd. Ongeveer een kwart daarvan werkt met kinderen of jongeren in instellingen voor gedragsgerelateerde gezondheidszorg.

Muziektherapie in combinatie met medische behandeling helpt mensen pijn te beheersen, hun spraak- en taalvaardigheden te verbeteren, de bloeddruk te verlagen en nog veel meer. Het is ook effectief gebleken bij het verbeteren van de geestelijke gezondheid.

Studies tonen aan dat muziektherapie op korte termijn een positief effect heeft op mensen met depressies en angsten, vooral wanneer het wordt gecombineerd met andere vormen van geestelijke gezondheidszorg. Het heeft ook een “significant” positief effect op stressgerelateerde symptomen.

Onderzoek ondersteunt ook de effectiviteit van muziektherapie bij de behandeling van schizofrenie en posttraumatische stressstoornis, naast die bij andere ernstige psychische aandoeningen.

“Muziektherapie gaat verder dan enkel een cliënt een goed gevoel geven”, zegt Jennifer Fiore, assistent-professor en directeur van het muziektherapieprogramma aan de Western Michigan University.

“In tegenstelling tot gewone spraak of ander geluid, activeert muziek meerdere hersengebieden tegelijk, waaronder de gebieden die emoties en het geheugen reguleren”, legt Fiore uit. “Therapeuten gebruiken muziek strategisch om neurale paden te veranderen en zo een beoogd resultaat te bereiken, of het nu om het reguleren van het lopen van een Parkinson-patiënt gaat of om het prikkelen van de frontale hersenkwab om emoties los te laten en nader te onderzoeken.”

Muziektherapie-studenten van WMU volgen cursussen in psychologie, anatomie en zelfs dans. Naast het bestuderen van het door hun gekozen instrument, leren alle studenten gitaar en piano spelen en muziek om te zetten (transponeren).

Fiore nodigde onlangs muziektherapiestudenten uit om deel te nemen aan een onderzoek waarin ze een lied analyseerde dat ze had geschreven met kwaliteiten die volgens haar onderzoek het meest geschikt zijn om stress te verminderen. De studenten meldden een aanzienlijke afname van stress na het beluisteren van het vijf minuten durende lied.

“Maar muziek op zichzelf is niet hetzelfde als muziektherapie”, benadrukt Fiore.

Muziek als expressie

“Muziektherapeuten gebruiken muziek om niet-muzikale, patiëntspecifieke doelen te bereiken”, zegt Deanna Bush, docent en coördinator van klinische ervaringen van studenten in het WMU muziektherapieprogramma.

Tijdens een muziekimprovisatie gedurende Summer class, gaf Bush bijvoorbeeld twee studenten de opdracht om een ruzie uit te beelden met behulp van kleine houten xylofoons terwijl ze omringd werden door een selectie instrumenten variërend van kralen shakers tot bongo-achtige tubanos. Na afloop bespraken de studenten wat ze voelden tijdens het muzikale gevecht. Daarna vroeg Bush het ze nog eens te doen, maar om deze keer de ruzie rustig te beëindigen. Zo konden ze het verschil voelen.

“Reguliere therapiesessies kunnen soortgelijke methodieken bevatten om cliënten te helpen situaties uit het echte leven te verkennen in de context van muziek en ritme. Instrumenten geven zelfs niet-muzikale cliënten een nieuwe stem waarmee ze kunnen spreken en gehoord worden, iets wat ze misschien niet vinden in traditionele gesprekstherapie, zegt promovendus Phoebe Ryckbost.

Voor Ryckbost en klasgenoot Thomas Valentine speelde muziek een belangrijke rol in hun eigen mentale welzijn als tieners. Dankzij het door hun gekozen carrièrepad kunnen ze dat doorgeven aan andere jongeren die het moeilijk hebben, zeggen ze.

“Daarom zijn we hier,” zegt Valentine. “Om de muziek in mensen naar boven te helpen halen.”

Muziekinstrumenten
Foto credits: Taylor Scamehorn

Toegankelijkheid en veiligheidsvoorschriften

Terwijl het aantal inschrijvingen voor de opleiding op WMU’s voor muziektherapie is gedaald in de afgelopen jaren, is het aantal gecertificeerde muziektherapeuten landelijk gezien geleidelijk gestegen in de afgelopen tien jaar, gelijk oplopend met de toegenomen erkenning van muziektherapie als een effectieve vorm van geestelijke gezondheidszorg.

Het U.S. Bureau of Labor Statistics voorspelt een gestage groei van de werkgelegenheid in de komende tien jaar onder recreatieve therapeuten, de groep waaronder muziektherapie valt. “Toch hebben potentiële patiënten soms geen toegang tot een gecertificeerde muziektherapeut, vooral in landelijke of achtergestelde gebieden”, zegt Bush.

“De kosten staan sommige patiënten in de weg om het te volgen omdat die het niet uit eigen zak kunnen betalen terwijl de therapie duur kan zijn en niet altijd door de verzekering wordt gedekt.”

Naarmate de erkenning van muziektherapie groeit, vergoeden verzekeringsmaatschappijen steeds vaker medisch noodzakelijk geachte muziektherapiesessies. Voor dekking is meestal een verwijzing van een arts nodig en een gedocumenteerd, doelgericht behandelplan, volgens de American Music Therapy Association.

Muziektherapie wordt over het algemeen als een veilige therapie beschouwd, maar therapeuten moeten nog steeds voorzichtig zijn bij het behandelen van patiënten. Muziek kan sterke herinneringen en emotionele reacties oproepen bij sommige patiënten. Bovendien kan het bespelen van een instrument, in theorie, leiden tot letsel, waarschuwt het National Center for Complementary and Integrative Health.

Een veelzijdig hulpmiddel

Hoewel muziektherapie al tientallen jaren in de gereedschapskist van therapeuten zit, behandelen velen het nog steeds als een nieuw beroep of beschouwen het als ”te leuk” om als geldige therapie te kunnen worden gezien. “Dit beseffende, zijn therapeuten voortdurend bezig met het bepleiten en promoten van muziektherapie als een belangrijke optie om het leven van mensen te verbeteren”, zegt Bush.

“Muziektherapie kan zich richten op verbale communicatie, cognitie, emotionele expressie of zintuiglijke of lichamelijke behoeften. Het kan een aanvulling zijn op gesprekstherapie en delen van de hersenen activeren die andere therapieën niet kunnen bereiken”, aldus Bush.

Daarnaast blijkt uit onderzoek dat het opnemen van muziek in de geestelijke gezondheidszorg de kans kan vergroten dat patiënten behandeld willen worden, omdat er minder stigma aan kleeft dan aan traditionele gesprekstherapie.

“We hebben muziektherapie nodig vanwege haar veelzijdigheid”, zegt Bush. “Hoe meer mogelijkheden iemand heeft voor genezing en persoonlijke groei, hoe beter.”

Zichzelf uitpreken

“Muziek en tieners zijn een natuurlijke combinatie”, zegt Joseph. Met ontwapenende humor helpt ze cliënten om hun gevoelens in liedjes om te zetten. “Samen vinden we coupletten en een melodie, waarna we een brug schrijven die dient als “hoop” in het lied “om te zeggen, hé, laten we praten over samen verder gaan””, zegt ze.

“Begeleide tekstcreatie laat cliënten gevoelens verkennen die hen anders misschien bang maken of zelfs ontglippen. Door hun eigen gedachten op papier te zien en in een liedje te horen, worden deuren voor emoties geopend en ontstaat er ruimte om gezonde oplossingen te verkennen”, legt Joseph uit.

Als een cliënt ongelukkig binnenkomt en weigert mee te doen, haalt Joseph misschien haar schouders op en vraagt dan of zo iemand het misschien wel een goed idee vindt om zelfstandig aan een persoonlijk muziekproject te werken. In de regel duurt het dan niet zo heel lang voordat de muziek alsnog een gesprek op gang brengt en de cliënt kan verwoorden wat hij of zij eerder niet wist hoe het te zeggen.

“Het prachtige aan muziek is dat het helpt om een ruimte te creëren waar je gewoon kunt zijn”, zegt Joseph. “Waar je gewoon een persoon kunt zijn. Wat je authentieke zelf op dat moment ook is.”

“Mensen wenden zich van nature tot muziek om aan hun emotionele behoeften te voldoen. Die neiging betekent dat mijn cliënten al halverwege op hun weg naar genezing zijn op het moment dat ze bij me binnenkomen”, aldus Joseph. “De structuur en intentionaliteit van muziektherapie leidt hen over de rest van de weg.”

“Mijn werkwijzen kunnen kinderen aan het lachen maken en mijn muziek kan hen helpen ontspannen, maar het belangrijkste facet van mijn werk is tieners helpen erachter te komen wat er in hen omgaat en wat ze eraan kunnen doen”, zegt de therapeut.

“Een kind moet zich toch uit kunnen spreken, nietwaar?”

Ze ontmoeten waar ze zijn

Voor muziektherapeut Louie Morand betekent het helpen van kinderen om hun eigen zegje te doen, zich uit te spreken, dat hij elk schooljaar honderden audio-opnames van originele muziek opneemt, vaak gevuld met pijnlijke teksten en hard bonkende bas.

Morand werkt met tieners die op een of andere manier betrokken zijn bij een rechtszaak in Kalamazoo County. In groepstherapiesessies past hij zich aan de stemming van de studenten aan, of ze nu luidruchtig, lusteloos of woedend zijn.

“Je moet ze ontmoeten waar ze zijn”, zegt Morand. Hij schreeuwt met de tieners of deelt in hun verdriet en hij speelt liedjes die dat ook doen. Vervolgens gebruikt hij de kracht van muziek door liedjes te kiezen met een meer gereguleerd tempo en teksten. De stemmingen van de tieners veranderen als hun hersenen zich op natuurlijke wijze verbinden met de muziek en deze volgen, waarbij ze zelfs onbewust hun ademhaling afstemmen op het ritme van de muziek.

Een improvisatiesessie met trommels – “Ze houden van trommelstokken”, zegt hij – kan leiden tot een gesprek over het aanpassen van hun gedrag om de response te krijgen die ze willen van de andere trommelaars. “Haal de muziek weg en plotseling praten ze over het leven”, zegt Morand.

Tijdens zijn therapiesessies verdiept hij zich in de teksten van de rapnummers die de tieners waarderen. Hij brengt subwoofers en luidsprekers van hoge kwaliteit mee zodat ze de muziek hard kunnen afspelen. “Zodat ze het in hun lichaam kunnen voelen”, aldus Morand.

Net als Joseph helpt hij de tieners met het schrijven van teksten, maar hij gaat nog een stap verder en gebruikt professionele microfoons en zijn vaardigheden als muziekmixer om opnames te maken van de tieners die hun eigen nummers ten gehore brengen. De opnames terugluisteren biedt een andere ingang om hun emoties te onderzoeken en verantwoordelijkheid te nemen voor hun acties.

“Het geeft ze een platform om met zichzelf in gesprek te gaan”, zegt Morand. “Ze kunnen hun verhaal vertellen. En dat geeft de aanzet tot verandering.”

“Met een veilige plek om uit te spreken wat er in hen omgaat, het te onderzoeken en ervan te groeien, zijn tieners die muziektherapie volgen beter voorbereid om de uitdagingen aan te gaan die het leven hen blijft opleggen”, zegt Joseph.

“Het hoeft niet goed te klinken, toch?”, zegt ze. “Zolang er een lied in je hart zit, verdient dat het om gezongen te worden.”

***Gepubliceerd op Mad in the Netherlands, verscheen eerder bij Southwest Michigan Second Wave, 22 augustus 2024***

Dit artikel maakt deel uit van een serie oplossingsgerichte reportages van Southwest Michigan Journalism Collaborative. De samenwerking, een groep van 12 regionale organisaties, zet zich in om lokale journalistiek te versterken en verslag te doen van succesvolle oplossingen voor sociale problemen in het zuidwesten van Michigan. Dit verhaal is gefinancierd door het Solutions Journalism Network.

Bronnen Nederland:

Vorig artikelWinst voor de wetenschap, verstrekkende gevolgen voor de industrie: FDA verwerpt MDMA
Volgend artikelNieuwe data: Ozempic in verband gebracht met zelfdoding