Het rapport beschrijft directe en indirecte oplossingen om dwangpraktijken in de geestelijke gezondheidszorg te verminderen, te voorkomen en uit te bannen.
Door Jenny Logan – 20 april 2022
De Raad van Europa is zich steeds meer bewust van de nadelige gevolgen van dwangbehandeling in de geestelijke gezondheidszorg en heeft daarom een rapport uitgebracht met ” beproefde methoden” voor de lidstaten. Doel van dit rapport is vrijwillige maatregelen te bevorderen. Het rapport is gebaseerd op onderzoek en adviezen van niet-gouvernementele organisaties, mensenrechtenorganisaties en andere pleitbezorgers.
«Er zijn steeds meer aanwijzingen voor het succes van maatregelen om dwang in de geestelijke gezondheidszorg en crisisdiensten te verminderen en te voorkomen. Dit bewijs suggereert dat veel veronderstellingen over de geschiktheid en ‘noodzaak’ van dwang, die bij veel regeringen, professionals en gemeenschappen leven, moeten worden heroverwogen.»
Dwangbehandelingen zoals onvrijwillige opname in een ziekenhuis worden al heel lang als negatieve interventie beschouwd, indien ingezet als middel om mensen (vooral jongeren) met geestelijke gezondheidsproblemen te helpen. Onvrijwillige opname in een ziekenhuis tijdens de adolescentie kan het risico op zelfmoord verhogen en het risico op het krijgen en ontwikkelen van complicaties die verband houden met COVID-19 versterken. Dit soort behandelingen kunnen ook “leiden tot angst voor of het versterken van stigmatisering, het vertrouwen in de zorgverleners verminderen, een nadelige invloed hebben op het gevoel van eigenwaarde en andere aspecten van de ontwikkelende identiteit, en de relaties met leeftijdsgenoten en school verstoren”.
In de VS lopen zwarte jongeren en jongeren uit minderheidsgroepen meer risico op gedwongen behandeling of ziekenhuisopname. Uit recent onderzoek is bovendien gebleken dat er een aanzienlijke samenhang bestaat tussen de medische en wettelijke dwangbehandeling van zwarte mensen. Dit wijst op een wisselwerking tussen psychiatrie en wetgeving die extra problematisch is voor zwarte mensen die met psychoses te kampen hebben.
Het rapport van de Raad noemt een viertal terreinen van beproefde methoden voor het bevorderen van vrijwillige behandeling: initiatieven vanuit ziekenhuizen, initiatieven vanuit de gemeenschap, gemengde benaderingen ten aanzien van beleid en programmering, en andere initiatieven die gericht zijn op het terugdringen van dwang. Volgens de Raad:
«De methoden kunnen direct gericht zijn op het verminderen, voorkomen of zelfs uitbannen van dwangpraktijken in de geestelijke gezondheidszorg, en andere zullen indirect tot soortgelijke resultaten leiden door het bevorderen van het algemene doel om vrijwillige geestelijke gezondheidszorg en ondersteuning te bevorderen.»
Initiatieven vanuit ziekenhuizen: Dit gedeelte bevat casestudies uit de hele wereld van programma’s die zijn ontworpen om afzondering, dwang en dwang bij psychiatrische patiënten te verminderen, door gebruik te maken van niet-hiërarchische technieken zoals Open Dialogue en “Open Deur Beleid” – wat betekent dat afdelingen een beleid voeren waarbij de deuren geopend blijven en niet op slot gaan.
Initiatieven vanuit de gemeenschap: In dit onderdeel worden initiatieven uit verschillende landen genoemd die gebruik maken van niet-dwingende alternatieven voor het verlenen van zorg, waaronder respijthuizen, lotgenoten steungroepen en crisisinterventies die bedoeld zijn om lokale ondersteuningsnetwerken te activeren en te reactiveren.
Gemengde benaderingen: Dit deel van het rapport geeft voorbeelden uit landen als Italië, Noorwegen, Zweden en Nederland van beleidsmaatregelen en procedures die zijn ontworpen om dwang te verminderen en uit te bannen, zoals een opendeurenbeleid in psychiatrische afdelingen, pogingen om de geestelijke gezondheidszorg te deïnstitutionaliseren, “door de patiënt geleide actieplannen” om in beroep te gaan tegen dwangbevelen tot behandeling, en om “gerichte interventies” te bieden aan personen in crisissituaties (in plaats van gedwongen behandeling).
Andere initiatieven: Het laatste gebied van aanbevelingen in het rapport noemt drie op onderzoek gebaseerde initiatieven om dwang te verminderen: collegiale ondersteuning, planning vooraf voor crisissituaties, en training in niet-dwingende interventie. Formele collegiale ondersteuning stelt bijvoorbeeld voormalige of huidige gebruikers van diensten in staat een professionele rol in de diensten op zich te nemen.
«<Collegiale ondersteuning> wordt in verband gebracht met talrijke verbeteringen op talrijke gebieden die van invloed kunnen zijn op het leven van mensen met psychische gezondheidsproblemen en psychosociale beperkingen.»
Tezamen beantwoorden deze vier praktijkgebieden aan het doel van de Raad, uiteengezet in zijn strategisch actieplan, om “de lidstaten bij te staan door het ontwikkelen van een overzicht van beproefde methoden ter bevordering van vrijwillige GGZ-maatregelen, zowel op preventief niveau als in crisissituaties, door zich te concentreren op voorbeelden in de lidstaten”.
In de samenvatting van de conclusies van het verslag concludeert de Raad dan ook het volgende:
«Veel hedendaagse dwangmaatregelen zijn niet ‘noodzakelijk’ als er wordt geïnvesteerd in alternatieve praktijken en expliciet wordt ingezet op initiatieven voor vermindering, preventie en uitbanning. Er zijn dwingende juridische en morele argumenten om de invoering van dergelijke praktijken verplicht te stellen en te voorzien in verantwoordingsmaatregelen om een bredere overgang naar op rechten gebaseerde en herstelgerichte systemen te waarborgen.»
***Gepubliceerd op Mad in America, 20 april 2022. Vertaald door MitN***
Council of Europe (2022). Compendium Report: Good practices in the Council of Europe to promote Voluntary Measures in Mental Health Services. (Link)
