Hoe beïnvloedt het beoefenen van psychotherapie het persoonlijke leven van de therapeut? Een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen van senior therapeuten rapporteert zowel positieve als negatieve effecten van het werk op hun persoonlijk leven en relaties.
Door Shannon Peters – 30 november 2016
Een studie, onlangs gepubliceerd in Psychotherapy Research, onderzoekt hoe het hebben van een carrière als psychotherapeut het persoonlijke leven van therapeuten beïnvloedt. De thema’s die zijn vastgesteld in de kwalitatieve studie, uitgevoerd onder therapeuten in Noorwegen, laten zien dat het verlenen van psychotherapie complexe gevolgen heeft, zowel positief als negatief, voor het persoonlijke leven van therapeuten.
“Deze thema’s geven aan dat therapeut zijn kan leiden tot openheid, groei, tolerantie en creativiteit. Tegelijkertijd bestaat het risico dat je overweldigd wordt door gevoelens van verantwoordelijkheid, tekortkoming en zelftwijfel, wat kan leiden tot isolatie en wanhoop”, schrijven de auteurs, onder leiding van Marit Råbu, een universitair hoofddocent aan de Universiteit van Oslo in Noorwegen.
Mensen met een carrière in de psychotherapie kunnen, net als in andere beroepen, voldoening en waarde in hun werk ervaren, maar ook stress en ontevredenheid over hun werk, wat kan leiden tot burn-out. De laatste jaren is er meer onderzoek gedaan naar hoe therapeuten in hun persoonlijke leven beïnvloed worden door hun werk, en hoe hun persoonlijke leven op haar beurt weer invloed heeft op hun klinische werk.
Eén studie heeft aangetoond dat psychotherapeuten meer tevreden zijn maar ook meer emotioneel uitgeput dan onderzoekspsychologen. Studies hebben ook aangetoond dat de stress die het therapeut-zijn met zich meebrengt, kan doorwerken in het persoonlijke en gezinsleven van de therapeut. “Therapeuten moeten regelmatig contact maken met een reeks cliënten, er dan dichtbij blijven en zich er dan weer van losmaken. Dit soort werkpatroon kan een impact hebben op het persoonlijke leven van de therapeut, waaronder een gebrek aan emotionele beschikbaarheid voor familieleden en een intolerantie voor ‘oppervlakkige’ relaties met vrienden”, schrijven de auteurs.
Onderzoek heeft ook aangetoond dat de impact van het therapeutenwerk verschilt naar gelang de fase van de loopbaan. Stagiairs melden vaak positieve persoonlijke effecten als gevolg van een groter zelfbewustzijn, terwijl behandelaars die halverwege hun carrière zijn, de neiging hebben zich te richten op de stress die hun werk met zich meebrengt. Oudere therapeuten richten zich vaker op de manier waarop hun rol als therapeut hun persoonlijke groei heeft bevorderd.
Deze studie trachtte een antwoord te geven op de vraag: “Hoe heeft het psychotherapeut zijn gedurende een hele carrière je persoonlijke leven beïnvloed?” De onderzoekers interviewden 12 senior therapeuten in Noorwegen met behulp van de kwalitatieve methode van thematische analyse. Onder de deelnemers bevonden zich 7 vrouwen en 5 mannen variërend in leeftijd van 68 tot 86 jaar. De deelnemers hadden een loopbaan als psychotherapeut van gemiddeld 40 jaar.
“Voor senior beoefenaars omvatte een professioneel leven dat de nabijheid van andere mensen inhield, zowel ervaringen die zij beschreven als verrijkend alsook belastend.”
De auteurs hebben vier thema’s vastgesteld:
Thema 1: “Het is een voorrecht geweest om de kans te krijgen om anderen te kennen en daaraan een bijdrage te leveren, en ook nog persoonlijk te mogen groeien.”
Deelnemers meldden dat hun werk in de gezondheidszorg hun persoonlijke leven verrijkte. De auteurs beschrijven: “De emotionele kant van de therapeutische relatie, om medelevend te zijn bij lijden doorheen de tijd, gaf inzicht in de sterktes en hulpbronnen van medemensen.”
Thema 2: “Het onder ogen zien van lijden en destructiviteit is een last geweest.”
Een deelnemer illustreerde dit thema door te zeggen: “De grootste last is de verantwoordelijkheid om zoveel lijden onder ogen te zien.” Een andere deelnemer beschreef de impact van deze last op zijn persoonlijk leven: “Zoveel verantwoordelijkheid dragen en leren hoeveel eenzaamheid deze patiënten ervaren. Ik ben zeker niet in staat om daar niets van mee naar huis te nemen. En dat heeft een impact op mijn privéleven.” Deelnemers vonden het werk met suïcidale cliënten ook bijzonder uitputtend en belastend.
Thema 3: “Therapeut zijn heeft invloed gehad op mijn persoonlijke relaties – ten goede en ten kwade.”
Sommige deelnemers meldden dat hun werk hen had geholpen om meer lef aan de dag te leggen, wat resulteerde in meer mogelijkheden om relaties met anderen op te bouwen. Aan de andere kant beschreef een deelnemer hoe de emotionele uitlaatklep van het werk een negatieve invloed had op de relatie met de partner: “Ik was een beetje contactloos. Dat betekent dat ik zoveel had gegeven dat ik mezelf tekort deed.” Een andere deelnemer omschreef het als: “Je bevolkt je innerlijke leven met mensen met wie je je leven niet leeft, en ik denk dat dat een barrière kan zijn naar andere mensen toe.”
Thema 4: “Ik heb een levensstijl moeten ontwikkelen die me in staat stelde om het werk te blijven doen.”
De auteurs beschrijven dit thema door te stellen: “De lasten die verbonden zijn aan het therapeut zijn lijken actief werk van zelfzorg noodzakelijk te maken. De therapeuten spraken over het geheel genomen uit dat ze in de loop van hun leven meer zelfcompassie hadden ontwikkeld.”
Volgens de onderzoekers bood het concept ‘balans tussen werk en privéleven’ geen bevredigend inzicht in de manier waarop therapeuten hun leven leren managen. De therapeuten verwierven het vermogen om in parallelle realiteiten te bestaan. Eén manier waarop zij dit bereikten was, door samen met andere mensen in hun leven een reeks gewoontes te ontwikkelen die hen in staat stelden om zich comfortabel door contexten heen te bewegen, om zo goed te kunnen schakelen tussen werk en thuis.”
De auteurs wijzen ook op de cultuur waarin de deelnemers therapie gaven: “Therapeut zijn in een hedendaagse beheerste zorgomgeving zal waarschijnlijk bronnen van stress en voldoening genereren die op belangrijke manieren kunnen verschillen van de ervaringen van therapeuten in privépraktijken tijdens perioden van toenemende welvaart.” De schrijvers stellen vast dat een prominent thema de existentiële vraag was of het leven en de loopbaan van de deelnemers wel “goed bestede tijd” waren. Zij suggereren dat interviews met therapeuten die zich eerder in hun loopbaan bevonden, wellicht een ander, en mogelijk minder optimistisch, perspectief hebben opgeleverd.
De onderzoekers benadrukken dat de eerste beschrijvingen van de deelnemers over de effecten van hun werk overweldigend positief waren. De auteurs concluderen: “Het resultaat van deze studie versterkt de bevindingen van eerder onderzoek, dat het persoonlijke leven van therapeuten verrijkt wordt door het gevoel in een bevoorrechte en waardevolle professionele rol te zitten, die gekenmerkt wordt door positief persoonlijk leren op gebieden als zelfbewustzijn, persoonlijke ontwikkeling, en kwaliteit van interpersoonlijke relaties.”
***Gepubliceerd op Mad in America, 30 november 2016. Vertaald door MitN***
Råbu, M., Moltu, C., Binder, P.-E., & McLeod, J. (2016). How does practicing psychotherapy affect the personal life of the therapist? A qualitative inquiry of senior therapists’ experiences. Psychotherapy Research, 26(6), 737-749, doi:10.1080/10503307.2015.1065354 (Abstract)
