De “ziekenrolmodel-subcultuur” op TikTok leidt ertoe dat kinderen kenmerken overnemen van zeldzame psychiatrische diagnoses, volgens een artikel in Comprehensive Psychiatry. Kinderen – vooral tienermeisjes – presenteren zich met aan zichzelf toegeschreven Gilles de la Tourette, eetstoornissen, autisme en dissociatieve identiteitsstoornissen (DIS). Deze beelden ontstaan plotseling en op een manier die niet overeenkomt met hoe deze diagnoses eerder beschreven werden.
Door Peter Simons – 12 november 2023
Volgens de onderzoekers is het identificeren en verheerlijken van zeldzame stoornissen voor sommige tienermeisjes een manier geworden om extreme negatieve emoties te uiten op een manier die hen niet stigmatiseert, maar hen juist het gevoel geeft deel uit te maken van een gemeenschap waardoor ze zichzelf uniek en speciaal voelen. De onderzoekers noemen het “psychosomatische sociale besmetting”.
Ze schrijven dat het doel “is om bevestiging te zoeken en/of de aandacht op zichzelf te vestigen om sociaal vermogen te verdienen in online gemeenschappen en tegelijkertijd een afwijkende pseudo-psychiatrische identiteit te hanteren die hun gevoelens van angst, depressie en mogelijk een lager gevoel van eigenwaarde kan maskeren.”
De auteurs van het artikel zijn John D. Haltigan van de Universiteit van Toronto en de afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie van het Centrum voor Verslaving en Geestelijke Gezondheid, Canada; Tamara M. Pringsheim, programmaleider van de Tourette and Pediatric Movement Disorders Clinic van de Universiteit van Calgary; en Gayathiri Rajkumar van Western University.
Ze merken op dat begin jaren 2010 content die eetstoornissen, zelfbeschadiging en suïcide promootte populair werd op sociale mediasites zoals Tumblr en Instagram. Maar TikTok, met zijn korte videocontent, heeft een krachtigere impact. Het is nu de meest gebruikte sociale mediasite voor kinderen en tieners.
Een artikel van CNN laat zien hoe de inhoud van sociale media over “psychische aandoeningen” tieners kan beïnvloeden:
“Het [14-jarige meisje] begon zichzelf volgens haar moeder te identificeren met de makers en raakte ervan overtuigd dat ze dezelfde diagnoses had als zij, waaronder attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD), depressie, autisme, mysofobie (een extreme angst voor vuil en bacteriën) en agorafobie (een angst om het huis te verlaten).”
“Elke week kwam ze met een andere diagnose”, vertelde Coleman aan CNN.
“Als ze een vleugje van zichzelf in iemand herkent, denkt ze dat zij het ook heeft.”
Volgens Haltigan, Pringsheim en Rajkumar is het patroon als volgt: jonge meisjes kijken naar video’s van makers van content die zichzelf identificeren als mensen die een bepaalde “ziekte” hebben. Dit zijn vaak video’s die gaan over hoe de symptomen zich manifesteren tijdens alledaagse activiteiten en hoe het een belangrijk onderdeel is van de identiteit van de maker en hem of haar uniek maakt. Dan presenteren kinderen zich plotseling met de uiterlijke symptomen, precies zoals beschreven door de maker van de content.
Volgens de onderzoekers worden de ticstoornissen die bij kinderen optreden na het bekijken van video’s van contentmakers bijvoorbeeld “functioneel tic-achtig gedrag (FTLB’s)” genoemd. Bij het klassieke syndroom van Gilles de la Tourette treden tics meestal op in de vroege kinderjaren, ontwikkelen zich na verloop van tijd en verbeteren dan in de tienerjaren. Complexe gebaren en verbalisaties (zoals scheldwoorden) zijn daarbij zeldzaam. Veel vaker komen kleine krampachtige bewegingen en keelklarende geluiden voor. De onderzoekers schrijven dat deze FTLB’s plotseling ontstaan in de tienerjaren bij kinderen die er in hun vroege kinderjaren nooit last van hadden; ze vertonen veel grotere, meer opvallende en complexe bewegingen en ze gaan bijna altijd gepaard met complexe verbalisaties zoals het uitspreken van beledigende zinnen.
DIS is een bijzonder zeldzame psychiatrische diagnose die bijna nooit voorkomt bij jongeren. Vroeger stond het bekend als “meervoudige persoonlijkheidsstoornis”. Het gaat om verschillende persoonlijkheden die “alter ego’s” genoemd worden en die vaak heel verschillend zijn – zoals van verschillende leeftijden of geslachten – en het idee dat sommige alter ego’s zich handelingen niet herinneren als andere alter ego’s de controle hadden.
Ondanks dat het zo zeldzaam is, vooral bij kinderen, is de sociale media overladen met een DIS-community, inclusief een groep genaamd “plurals” die de diagnose verheerlijken en seksualiseren, aldus de onderzoekers. Terwijl DIS in het echte leven wordt geassocieerd met de ervaring van significante, langdurige trauma’s, geldt dat voor DIS in de wereld van de sociale media niet noodzakelijkerwijs zo. In plaats daarvan lijkt het voor kinderen een manier te zijn om hun eigen uniekheid te claimen en te kunnen experimenteren met verschillende identiteiten.
De onderzoekers schrijven dat als iemand eenmaal een zelfdiagnose heeft na het bekijken van social media content, deze vervolgens die “ziekte” kan gebruiken als tool om diens identiteit online uit te dragen. Hierbij ontvangt deze persoon positieve feedback van een gemeenschap die het romantiseert als iets dat de persoon paradoxaal-speciaal maakt, net als iedereen binnen die gemeenschap.
“Er is erkenning ontstaan voor een uitgebreid online ‘neurodivergence’ ecosysteem waarin klassieke symptomen en diagnoses van psychische aandoeningen minder worden gezien als problemen met de geestelijke gezondheid die professionele aandacht vereisen, maar eerder als consumentenidentiteiten of karaktereigenschappen die individuen scherpzinniger en interessanter maken dan anderen in hun omgeving,” schrijven de onderzoekers.
Na verloop van tijd wordt de “ziekte”, ondanks het feit dat ze nooit aan de criteria voldoen, door kinderen opgenomen in hoe ze zichzelf zien en hoe ze zich uiten in online gemeenschappen. Zo wordt de psychiatrische diagnose bekrachtigd en verspreid zonder dat er zelfs maar een psychiater nodig is om de diagnose te stellen.
De onderzoekers schrijven:
“De steeds meer op algoritmen gebaseerde en audiovisuele inlevingsomgeving van sociale media is een scopisch medium waarin verschillende ‘neurodivergente’ of ziektegerelateerde rolidentiteiten of persona’s naar believen kunnen worden aangenomen, op elk gegeven moment – zonder een eerdere biologische basis of verband met de ervaringswerkelijkheid. Dit gebeurt met positieve sociale en emotionele versterking en weerklank vanuit de bijbehorende online gemeenschap (bijv. door het gebruik van hashtags; het delen en versterken van inhoud tussen gebruikers). Deze sociale en emotionele weerklank kan de identificatie met de persona versterken en zelfs later gedrag voorspellen dat ermee overeenkomt.”
Wat zegt dit over het idee dat “geestelijke ziekten” stigmatiserend zijn en dat we ze “onder de aandacht moeten brengen” en “normaliseren”?
***Gepubliceerd op Mad in America, 12 november 2023***
Haltigan, J. D., Pringsheim, T. M., & Rajkumar, G. (2023). Social media as an incubator of personality and behavioral psychopathology: Symptom and disorder authenticity or psychosomatic social contagion? Comprehensive Psychiatry, 121, 152362. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2022.152362 (Link)
