Als je een wond hebt die je niet goed verzorgt, maar eerder negeert of afplakt en er verder niet meer naar omkijkt, zal langzaam maar zeker gezond weefsel aangetast worden waardoor de oorspronkelijke wond steeds verder verslechtert. Het kan gaan ontsteken waardoor er steeds meer pijnsignalen afgegeven worden, net zolang totdat het lichaam niet meer vraagt, maar schreeuwt om aandacht en je met een veel groter probleem te maken hebt dan voorheen.
Door Nicky Timmermans – 23 maart 2025
Als etterende wonden worden onderdrukt, genegeerd, gesedeerd, verdoofd of toegedekt, kan het zenuwstelsel dit als een tijdelijke verlichting ervaren, maar op de langere termijn houdt het juist het ziektebeeld mee in stand en verergert het soms zelfs. Wanneer we na langere tijd uiteindelijk besluiten te stoppen met onze ‘pleister op de wonde’, of het nu gaat om alcohol, drugs of medicatie, en we bouwen het middel af, komen we opnieuw aan bij de wond die we in eerste instantie niet volledig aan hebben willen of kunnen nemen. Daardoor kon deze ongemerkt doorwoekeren. Het kreeg niet de juiste zorg om daadwerkelijk te herstellen. De onderliggende emotionele verwonding liet het gevoel van onveiligheid in het lichaam voortbestaan. Door het lichaam te verdoven, werden de noodkreten van het lichaam niet opgemerkt en daardoor genegeerd, wat op de langere termijn schade kon aanrichtten doordat we de grenzen van het eigen lichaam overschreden op alle levensgebieden: fysiek, emotioneel, mentaal, energetisch en spiritueel.
Je kunt dit vergelijken met een verslaafd mens die z’n pijn verdooft, zoals een alcoholist alcohol tot zich neemt en zo een tijdelijke oplossing voor diens onderliggende problemen ervaart. Door het chronisch gebruik van verdovende middelen wordt de onderliggende emotionele pijn niet zo gevoeld, waardoor lichaam en geest langzaam aftakelen, met grote gevolgen van dien. Bij drugsverslaafden zie je dat zij soms zo ver gaan met hun pijn verdoven dat de huid zichtbaar wegrot, bij alcoholisten dat ze hun lever en hersenen aan gort drinken. En dan nóg doet de door de middelen weggedrukte onderliggende emotionele pijn hen méér pijn dan de fysieke ongemakken die voortvloeien uit het verdovende middelengebruik. Waar ooit het middel een korte verlichting gaf voor de oorspronkelijke wond, bleven ze door het verwaarlozen ervan, op de lange termijn achter met veel grotere problemen.
Zo werkt dat ook met het onderdrukken van emotionele pijn door langdurig gebruik van pijn of mentaal verzachtende medicatie. Ook dan wordt de wond niet echt tot in de kern verzorgd. Door lichaam en de geest tijdelijk te verdoven, kunnen we ‘op de automatische piloot’ door in het leven. Onze pijn lijkt verzacht, maar het is vaak tijdelijk van aard. Al snel begint de onderdrukte emotionele pijn door kieren heen te sijpelen en moet er nóg een middel voorgeschreven worden om de kloven waarin de eigenlijke pijn voelbaar is, verder af te dichten en te verlichten. Vaak raken we ook door voorgeschreven verdovende middelen juist verder van huis om die reden.
Naar mijn mening kan medicatie een goede tijdelijke oplossing zijn om door een periode van crisis heen te komen of om een kwetsbare periode te overbruggen tot je eigen draagkracht weer toeneemt. Ik geloof dat die draagkracht in ieder mens aanwezig is als je de juiste bronnen maar aanboort. Hoe we in de reguliere sector omgaan met het voorschrijven van medicatie, is mijn inziens niet oké. Ik spreek met regelmaat mensen die volgestopt zijn met verschillende ‘geneesmiddelen’, zoals antipsychotica, met de boodschap dat zij dit een leven lang moeten blijven slikken naast nog zeven andere soorten pillen waar ze de naam al niet van weten, om over de bijwerkingen ervan nog maar te zwijgen. Zo heb ik zelf ook ervaren…
Op herhaling door disconnectie met het lichaam en de onderliggende pijn
Toen mij werd verteld dat ik ADD had, werd er verondersteld dat ik mijn hele leven medicatie moest slikken. Dat was de eerste en enige boodschap die ik kreeg. De middelen die mij op de jonge leeftijd van 11 jaar aangereikt werden, waren heftig en de bijwerkingen waren zwaar. Ik durf wel te zeggen dat deze vorm van medicatie ertoe leidde dat de stap naar daadwerkelijk drugs gebruiken, en mijn verslaving aan amfetamine, makkelijker gemaakt werd. Methylfenidaat is naar mijn zienswijze een lichte variant van amfetamine, speed zogenoemd in de volksmond. Ik kende het gevoel van het middel al, ik werd er rustig van in mijn hoofd. Ik ging van voorgeschreven medicatie naar zelfmedicatie. Ook de antidepressiva die ik op 14-jarige leeftijd voorgeschreven kreeg, en waar ik op mijn 17e totaal afhankelijk van was, heeft bijgedragen aan mijn drugsverslaving; ik ruilde mijn medicatie in voor drugs.
Waar psychische problemen tot uiting komen zie je naar mijn inziens altijd onderliggend emotioneel trauma in het lichaam. Je kunt trauma voorstellen als een krater die in ons ‘gehele zijn’ is geslagen waardoor onze energie niet langer in goede banen geleid kan worden en we in sommige levensgebieden tekorten oplopen. Het gevolg is dat er een disbalans ontstaat in het fysieke lichaam, met milde of ernstige klachten, waaronder een verstoorde emotieregulatie, als gevolg. Psychische klachten beginnen mijns inziens altijd met een disbalans in het reguleren van eigen en andermans emoties.
Wat je vaak ziet bij vroegkinderlijk trauma, is dat we zo gedisconnect raken met ons eigen lichaam dat de onderliggende pijn niet tot weinig gevoeld en/of opgemerkt wordt door de overlevingsstrategie van het lichaam, dissociatie genaamd. Dit heeft als gevolg dat we ons lichaamsbewustzijn niet goed ontwikkelen en op die manier steeds verder uit verbinding raken met ons fysieke lichaam en de signalen die het afgeeft. Het aanvoelen van eigen grenzen is daarom vaak moeilijk. Als we dan ook nog vaak onbewust in relaties terecht komen die onze wonden juist triggeren in plaats van verzorgen, raken we gedurende het leven steeds verder uit verbinding met onszelf. We verbinden ons met mensen die in onze wonden porren omdat de pijn die ze ons berokkenen onbewust vertrouwd voelt. We linken onze psychische problemen niet zo snel aan de relaties die vertrouwd voelen, zoals ouders, vrienden, familie of werk gerelateerde contacten. Sterker nog, we zoeken juist liefst deze mensen op door onze gewenning aan onveilige veiligheid. We houden er onze eigen psychische klachten mee in stand, of verergeren ze, door niet in een omgeving te zijn waar we daadwerkelijk kunnen herstellen en helen. Het is een soort van dweilen met de kraan open terwijl we ons niet bewust zijn van het feit dat de kraan open staat.
Van lichaamsbewustzijn een hoofdzaak maken
We leven als ‘hoofdmensen’ over het algemeen in ons hoofd, daar waar mentale problemen ook vaak tot uiting komen. Het is niet heel gek dat de geestelijke gezondheidszorg zich voornamelijk richt op de geest, terwijl het eigenlijk het lichaam is dat in nood verkeert en de geest daar een uitingsvorm aan geeft. Angst is altijd een teken van onverbondenheid. Vanuit die visie is het toch best bijzonder dat veel angstklachten worden benaderd vanuit cognitieve gedragstherapie en nauwelijks worden gelinkt aan het lichaam dat hyperalert is, hetgeen ook zo blijft als je het lichaam niet meeneemt in de beweging van herstel.
Wanneer cliënten bij mij aankloppen is hun lichaam vaak in een hyperalerte staat van zijn en is daar weinig tot, zeg maar gerust, geen aandacht aan besteed terwijl zij toch vaak al jaren onder toezicht staan van de reguliere zorg. Deze mensen voelen pas hoe hyperalert hun lichaam is wanneer zij zich bewust worden van eigen lichaam door aanraking. Daarom is het lichaam op welke wijze dan ook verdoven altijd slechts een tijdelijke optie voor een ontregeling binnen het lichaam. Het kan ooit zinvol zijn en even de lucht en ruimte geven om op adem te komen vanuit een crisissituatie zoals een psychose bijvoorbeeld. Wanneer we daarna het lichaam meenemen in de beweging naar herstel, dan zeg ik dat herstel volledig mogelijk is. Laten we het lichaam buiten beschouwing, dan is levenslang medicatie nemen een goed advies. Want op deze manier leren we zelf de stressrespons niet onderbreken en zullen we dus een middel nodig blijven houden om deze reactie te blijven onderdrukken. Zie hier hoe afhankelijkheid van middelen ontstaat.
Psychische klachten voor het leven; verdienmodel of onwetendheid?
Wanneer de geestelijke gezondheidszorg zich meer zou richten op herstel in de zin van lichamelijk ontlading en ontspanning en co-regulatie door aanraking, kunnen velen daadwerkelijk genezen. Ik zou bijna denken dat er binnen de geestelijke gezondheidzorg een flink verdienmodel ontwikkeld is waarin er vooral geopperd wordt dat veel psychische klachten niet te genezen zijn en je daadwerkelijk medicatie nodig hebt en een leven lang nodig zult hebben om dit te kunnen reguleren. Ik vraag me oprecht af: “Is het een verdienmodel of is het echt onwetendheid?”
Zijn we als mens zijnde echt vergeten dat het lichaam wijs is en een groot zelfherstellend vermogen heeft en altijd heeft gehad? Onderschatten we onze kwaliteiten als mens niet ongelofelijk door te denken dat we eenmaal gewond geraakt, altijd gewond blijven? Wonden op ons lichaam helen toch ook met de juiste zorg vanzelf? Enkel wanneer we onze wonden niet de juiste zorg geven, het bijvoorbeeld afplakken met een dikke pleister waardoor ons huid geen zuurstof krijgt, dan krijgen we een ander lelijk verhaal. Van wegstoppen is nog nooit iets echt beter geworden…
Onveiligheid van het lichaam onthuld door de afbouw van medicatie
Door lichaam en geest wat te ontspannen met medicatie ontstond er een tijdelijk verlichting maar werd de kern waaruit deze alertheid ontstond niet vol gevoeld en zodoende niet volledig aangepakt. Wanneer we na jarenlang medicatie slikken onze pleister ineens van de wond trekken en stoppen met psychofarmaca, gaan we die verwaarlozing daadwerkelijk voelen in ons eigen lichaam. We zouden haast denken dat het bijwerkingen zijn van het afbouwen van de medicatie… maar is dat wel zo? Of krijgen we eigenlijk een terugslag van ons lichaam dat al die tijd schijnsterk is geweest?
Wanneer een wond kwetsbaar blijft, zal het gevoel van onveiligheid steeds groter worden in het lichaam. Overlevingsstrategieën (zoals dissociatie, afhankelijkheid, controledrang) die altijd aanwezig zijn rondom trauma, zullen in de loop van het leven toenemen, tot ze uiteindelijk uitgroeien tot psychoses en andere psychiatrische problemen. Als we maar vaak genoeg een klap van de molen krijgen, komt er vanzelf een moment dat onze stoppen doorslaan of dat we stoppen (depressieve klachten).
Een angstige geest is altijd gerelateerd aan hoge stress in het lichaam!
Ons systeem wat al enige alertheid in zich droeg, wordt naar mate wij ouder worden steeds hyperalerter, tot het punt dat het de wereld rondom bijna niet meer kan verdragen. Zintuigen komen vaak op scherp te staan waardoor prikkels oorverdovend binnen komen. Sommigen komen in een zo’n extreme staat van overprikkeling terecht dat zij er niet meer uit kunnen komen en de draagkracht steeds verder af zal nemen tot het punt dat zelfs ademen al te veel energie kost. Vorig jaar berichtte dit platform over Anniek Lemmens, bij wie voortdurende overprikkeling door medicijnontwenning uiteindelijk tot euthanasie leidde.Dat overprikkeling bijna niet leefbaar meer is en het lijden hierin groots is, kan ik helaas ook bevestigen uit eigen ervaring.
We kunnen de medicatie de schuld geven, of de bijwerkingen van de medicatie, en laten we voorop stellen dat de ernstige bijwerkingen van deze heftige medicatie in vaak hoge doseringen niet bijdragen aan het echte herstel wat nodig is en voor de disbalans die er al was, maar de ontwenningsverschijnselen enkel daarop schuiven, is mijns inziens te kort door de bocht.
Wat je vaak ziet bij emotioneel trauma is dat het traumadeel blind is voor degene zelf. Dat de pijn buiten het ‘zelf’ wordt gelegd is daarom vaak een logisch gevolg van traumatisering is.
Dat langdurig gebruik van psychofarmaca er voor zorgt dat wonden langer verwaarloosd worden, staat voor mij buiten discussie. Een leven lang medicatie voorhouden aan mensen die voor het eerst ontregelen, zou verboden moeten worden, naar mijn mening. Het doet onrecht aan ons zelfhelend vermogen.
Een lichaam kan met de juiste ondersteuning en veiligheid herstellen vanuit het zelfherstellend vermogen die we allemaal in ons dragen. Iemand kan (opnieuw) leren om te reguleren. Wij mensen zijn in staat om nieuwe verbindingen te maken, getuige het kwartaalthema neuroplasticiteit als weg naar herstel van een aanhoudend medicijn-ontwenningssyndroom. Maar beter dan moeten herstellen van langdurig medicijngebruik, is direct het lichaam meenemen in het helingsproces.
Als er vanuit de geestelijke gezondheidszorg meer gewerkt zou worden met co-regulatie en aanraking van het lichaam zouden psychische klachten veel sneller afnemen en zouden meer mensen genezen en niet massaal op de medicatie gezet hoeven worden.
Naar mijn zienswijze worden ziektebeelden door onwetendheid over belichaming binnen de GGZ in stand gehouden. Ik vind het pijnlijk om te zien hoe er (onbewust) misbruik gemaakt wordt van een zeer kwetsbare doelgroep. En hoe deze kwetsbaarheid er toe kan leiden dat zij nog kwetsbaarder worden, zelfs tot euthanasie aan toe! Als je van het kastje naar de muur gestuurd wordt, om uiteindelijk met de boodschap naar huis gestuurd te worden dat je uitbehandeld bent, begrijp ik dat alles volkomen uitzichtloos lijkt. In niet al te veel woorden is er ronduit tegen je gezegd dat er geen hoop meer is. En waar we hoop verliezen, verliezen we de zin van het leven en onze levenslust. Euthanasie is een logisch gevolg van dit verliezen van hoop.
Geen geloof in ‘uitbehandeld’ voor psychiatrische klachten
Als iemand vanuit dit lijden besluit de wereld te verlaten begrijp ik dat als geen ander. Maar ik weet ook dat met de juiste behandeling óók voor deze mensen weer kwaliteit van leven kan ontstaan. Ik geloof namelijk niet in uitbehandeld. Ik geloof dat zij alleen nog niet bij de juiste aangeklopt hebben.
Deze wereld verlaten is de laatste optie voor een mens in nood en als iemand denkt dat alle opties gehad te hebben is euthanasie een logisch besluit dat daarop volgt. Ik vind het schrijnend dat iemand dacht dat er geen opties meer over waren die de situatie konden verlichten, anders dan de dood. Want ik durf met zekerheid te zeggen dat er altijd hoop is, voor elke psychische diagnose, zelfs voor hen die uitbehandeld zijn binnen de reguliere geestelijke gezondheidszorg.
Dat het zorgsysteem geen oplossing heeft voor dit lijden, komt naar mijn inziens door de eigen blinde vlekken en traumatisering binnen dit systeem. Dit GGZ-systeem bestaat uit vele mensen waar maar enkelen zich bewust zijn van hun eigen traumatisering waardoor velen als helper of redder opereren en daarmee juist wonden in stand houden door de eigen kracht van de cliënt te ontnemen. Slechts enkelen zijn in staat oprecht te kijken naar hun eigen blinden vlekken en te onderzoeken hoe zuiver de intenties zijn van waaruit zij bewegen.
Pijn houdt pijn mee in stand. Waar onveiligheid is (bij zorggever en/of vrager) kan geen echte veiligheid geboden worden, maar wordt er veelal een schijnveiligheid aangeboden, gebaseerd op angst. Angst ontneemt juist eigen innerlijke kracht en zelfredzaamheid door een gebrek aan vertrouwen in het zelfherstellend vermogen van de mensen die aan kloppen met een hulpvraag.
Dat het bestaande zorgsysteem geen oplossing heeft voor hen die zo lijden dat het tot een besluit tot euthanasie aan toe leidt, dat betekent niet dat er geen oplossing is. Er wordt enkel aangereikt wat binnen het eigen vermogen ligt. Het zou goed zijn als het systeem diens eigen tekortkomingen zou aankijken. Je kan een wond alleen zien en behandelen, als je zelf echt durft te kijken.
***Deze blog verscheen voor het eerst op Mad in the Netherlands, 23 maart 2025***
Mad in the Netherlands presenteert blogs van een diverse groep schrijvers. Deze berichten zijn bedoeld als een openbaar forum voor discussie over de psychiatrie en haar behandelingen. De geuite meningen zijn die van de schrijvers zelf.
