Volgens Mad in Finland is het woord verspreiden het halve werk: “Als iemand eenmaal dat moment van kritisch ontwaken heeft meemaakt, is er geen houden meer aan.” De Finse geestelijke gezondheidszorg staat binnen de kringen van de kritische psychiatrie bekend om zijn innovatie en toepassing van het niet-gemedicaliseerde Open Dialoog zorgmodel. Het model werd voor het eerst ontwikkeld in West-Lapland maar “is bijna nergens in Finland te vinden”. Het biomedische model overheerst.
Door MIA-redactie – 4 april 2022
Openbaringen, onthullingen en a-ha’s. De mensen die Mad in Finland leiden werden in de loop van hun bestaan flink wakker geschud. Ze beleefden momenten van bewustwording toen ze de mislukkingen van het psychiatrische ziektemodel begrepen en de schade door het model inzagen – zowel in hun eigen leven als in dat van anderen.
Ze proberen nu om datzelfde bewustzijn – diezelfde a-ha’s – over te brengen via hun inspanningen voor de Finse Mad in America-afdeling. Ze verspreiden het woord, belichten de feiten over ontwenning en niet-medisch onderbouwde opvattingen over depressie en psychose. Hiermee bereiken ze een nieuwe groep mensen en betrekken ze ook nieuwe stemmen in het gesprek.
“Er zijn steeds meer mensen die onze pagina’s bekijken,” zegt redacteur Heidi Tommila, “en die gaan ook over hun eigen ervaringen na te denken.”
Heidi Tommila had een Zoom-gesprek met haar collega Soili Takkala, die de eerste peer-supportgroep in Finland oprichtte die hulp bood bij het afkicken van SSRI en die medeoprichter was van de stichting waaruit Mad in Finland is voortgekomen. Zoals zij het zien, is het woord verspreiden het halve werk: Als iemand eenmaal dat moment van kritisch ontwaken heeft meegemaakt, is er geen houden meer aan.
“Het is alsof je de geest uit de fles laat. Je kunt die niet meer terugstoppen, als hij er eenmaal uit is. … omdat het aansluit bij de werkelijke ervaring van mensen,” aldus Takkala. “Het zet dingen in een ander daglicht.”
De Finse geestelijke gezondheidszorg staat binnen de kringen van de kritische psychiatrie bekend om zijn innovatie en toepassing van het niet-gemedicaliseerde Open Dialoog zorgmodel. Het model werd voor het eerst ontwikkeld in West-Lapland en “is bijna nergens in Finland te vinden”, aldus Takkala. Over het algemeen overheerst nog steeds het biomedische paradigma en te vaak, voegde ze eraan toe, lijdt iemand een menselijke strijd die leidt naar het gebruik van psychiatrische medicatie.
In Soili haar geval was ze 20 toen ze voor het eerst een depressie kreeg. Drie jaar later, in 1988, stierf haar vader door zelfdoding. Enige tijd daarna begon ze met therapie en vervolgens met SSRI’s. In de loop der jaren probeerde ze die af te bouwen – telkens weer – maar telkens weer werden haar ontwenningsverschijnselen verkeerd gediagnosticeerd als terugval. Dokters gaven haar de “hersenchemie” verklaring. Ze vertelden haar dat ze de medicijnen levenslang nodig zou hebben. Uiteindelijk, in 2011, slaagde ze er in om er toch voorgoed mee te stoppen.
Toen ze haar verhaal vertelde, herinnerde ze zich een stukje wijsheid dat een boeddhistische meditatieleraar haar had gegeven. Met betrekking tot de psychische middelen, zei de leraar: “Uiteindelijk kom je daar van af. En als je daar vanaf bent, dan kun je andere mensen helpen met die ervaringen.”
Dat, zei ze, was de sleutel. Mensen helpen.
Hoe dat precies zit, werd duidelijk toen psycholoog Aku Kopakkala in 2014 opdook in “Depressing Drugs (Masentavat lääkkeet)” een aflevering van de Finse onderzoeksjournalistiekserie MOT. Daarin uitte hij ongezouten kritiek op de biomedische aanpak; de volgende dag werd hij ontslagen bij een particuliere zorgverlener. Journalisten “hadden een fantastische dag”, herinnerde Takkala zich. Ongeveer een maand later gaf Kopakkala een openbare lezing over het onderwerp – “en ik luisterde naar hem, en het voelde als een openbaring. Ik zag eindelijk het verband tussen mijn eigen langdurige onttrekkingsstrijd en zijn gedachtegoed”.
Vanuit dit onthullend besefmoment werd de basis gelegd voor wat later een MIA-filiaal zou worden. Als ervaren schrijfster met jarenlange ervaring als publiciste, reikte ze de helpende hand – aanvankelijk met een boek in gedachten – en vormde uiteindelijk de SSRI-ontwenningsgroep. Om de week organiseerde ze lezingen en soortgelijke evenementen, waarbij Kopakkala en anderen in het openbaar spraken over ontwenningsverschijnselen en aanverwante zaken. En er werd een niet-gouvernementele organisatie opgericht: Need Based Treatment (Tarpeenmukainen hoito, of TaHo).
Dat was in november 2016. Enkele jaren later veranderde de webpagina van TaHo in MadinFinland.org.
De site staat nu boordevol met informatie: artikelen over onderzoek; persoonlijke verhalen, beschouwingen, dagboekaantekeningen en andere blogs; reflecties op “Mieletön psykiatria” (een woordspeling vertaald als “krankzinnige” of “hersenloze” psychiatrie) door Tommila en een anonieme auteur met doorleefde ervaring; verhalen en informatie over SSRI-detoxificatie; vertalingen van Mad in America-artikelen en links naar MIA-filialen wereldwijd; een databank met informatie over bijwerkingen, instructies over het afbouwen van psychofarmaca en andere onderwerpen; Tommila’s correspondentie met een geschiedenisonderzoeker en filosoof; en links naar verschillende sites en bronnen.
Mad in Finland werkt op vrijwillige basis en wordt niet door professionals geleid, aldus Tommila. De medewerkers zijn niet opgeleid in de journalistiek. “We zijn meer een soort denkers” – meestal mensen met verhalen en inzichten, die proberen deze kennis met anderen te delen. Wat geeft hen hoop? Om te beginnen: Andere MIA-leden over de hele wereld. Hoewel elk land zijn eigen specifieke aandachtspunten en aandachtsgebieden heeft, zegt Takkala: “Het is geweldig om deel uit te maken van een wereldwijde gemeenschap en het geeft ons de ondersteuning en de achtergrond die we nodig hebben.” Het laat ook zien dat hun inspanningen en ervaringen niet beperkt zijn tot een handjevol overlevenden in Finland zelf.
Heidi haar eigen openbaring kwam enkele jaren geleden, toen ze als jonge moeder met zwangerschapsverlof was. Ze was net verhuisd naar een nieuwe locatie zonder vrienden in de buurt, en “ik was heel alleen, heel alleen.” In die geïsoleerde toestand kreeg ze vier of vijf dagen lang een psychose, die ze thuis doorstond. Anderhalve maand later, toen haar angsten weer opkwamen, ging ze naar het ziekenhuis, waar ze zich al direct realiseerde “dat dit niet was wat ik nodig had. Maar ik wist niet waar ik dan wel heen kon.”
Wat ze wel wist: “Ik heb gewoon stilte nodig, en rust, en ik heb iemand nodig die met me kan praten over mijn nieuwe ideeën, mijn nieuwe gedachten waar mijn hoofd vol van zit. Maar alles werd gewoon als symptomen beschouwd toen ik in het ziekenhuis lag.”
Na vijf dagen ging ze weer naar huis; twee maanden later stopte ze uit zichzelf met antipsychotica. Ze had moeite met slapen. Moeite met andere aspecten van het leven. Maar ze ging terug naar haar oude baan – nooit van plan om lang te blijven, maar om zichzelf en haar familie te bewijzen “dat er natuurlijk niets mis was met me.” Na een jaar nam ze ontslag. Toen besloot ze zich in te zetten voor positieve verandering. En zo raakte ze vier jaar geleden betrokken bij Mad in Finland.
Proactief zijn, jezelf openstellen, dat is allemaal niet makkelijk, zegt Tommila. Maar het voelt noodzakelijk om mijn verhaal te vertellen. Net als dat het gevoel om “samen te werken en elkaar te steunen” in een gemeenschap, die geleidelijk aan groeit, en die zich inzet om het paradigma uit te dagen, nodig voelt.
“Er zijn veel mensen in de geestelijke gezondheidszorg die iets anders willen doen,” zei Kopakkala, die ook deelnam aan de Zoom-meeting, “maar ze weten niet hoe.” In zijn eigen geval werd zijn leven drastisch veranderd toen hij acht jaar geleden zijn waarheid aan het licht bracht. Maar er zijn tegenwoordig meer roependen in de woestijn. Vergeleken met een jaar of tien geleden zijn veel meer mensen zich bewust van de controverses rond geestelijke gezondheid en de problemen met psychiatrische medicatie”, zegt hij.
“Maar anderswillende mensen zijn nog geen veranderde praktijk, en die moet wél mee veranderen”.
Tot nu toe heeft de partnerorganisatie bewijs gezien dat zij inderdaad meer mensen bereiken en meer a-ha’s teweegbrengen. De meest opvallende: In 2019 werden de officiële Finse richtlijnen voor depressiebehandelingen bijgewerkt, waarbij de gevaren van een langdurig ontwenningssyndroom werden genoemd en een langzamere afbouw werd geadviseerd. De verandering was “maar een klein stapje”, zei Takkala. ” Maar wel een kritische stap.” De boodschap overbrengen was een triomf – “niet de laatste triomf,” maar een belangrijke beweging in de goede richting.
Nog een reden tot hoop: Het geleidelijk verschuivende gesprek in de media. Er wordt steeds meer gepubliceerd over het door de farmaceutische industrie gestuurde ziekteverhaal; er wordt steeds meer geluisterd naar psychiatrische overlevenden; en steeds meer professionals stellen zich open voor andere visies. In de toekomst wil Tommila hen betrekken bij de dialoog als voorsprekers van Mad in Finland.
In Kopakkala’s eigen praktijk vermijden hij en zijn collega’s nu al woorden als “diagnose”. Hij legt uit: “We willen weten wie ze zijn, hoe ze leven, wat hun problemen zijn, hoe ze zichzelf zien. We stellen geen diagnose.”
Hij doet zijn vingers rond zijn ogen alsof het een bril is en voegt eraan toe: “We willen hen niet door een gekleurde bril zien. We willen dat ze hun eigen verhaal vertellen in hun eigen woorden. . . . En ik denk dat we geen diagnose mogen stellen over andere mensen – dat is op de een of andere manier een vorm van geweld. Het is machtsmisbruik, om andere mensen te diagnosticeren. Het is oneerlijk. Niet eerlijk.” Zoals het er nu voor staat, is het instrueren van mensen in nood om zulke labels te accepteren “zelfstigmatiserend – en dat is het meest verschrikkelijke van alles binnen dit hele machtsspel”.
Maar er zijn tenminste enkele verschuivingen in de houding, zei Takkala. “Er is tenminste een breder perspectief voor verschillende ideeën en er zijn tenminste voortdurende, openbare dialogen over het ontwennen van psychiatrische middelen middels haar werk met TaHo. De meest recente dialoog, was op 7 april 2022 jl, en werd gevoerd met de prominente neurowetenschapper en onderzoeker Mark Horowitz.
“En dat is een geweldige ontwikkeling” zei Tommila.
Echt ideaal is wanneer zulke gesprekken niet eens meer nodig zijn. Het best mogelijke resultaat, zoals zij het ziet: “Mad in Finland niet meer nodig hebben. Dat er niet zoveel stemmen nodig zijn om te protesteren. Geen platform nodig dat tegen het systeem ingaat, omdat het systeem volledig hervormd is.”
“Verandering,” zei ze, “dat is waar het om draait.”
***Gepubliceerd op Mad in America, 4 april 2022. Vertaald en bewerkt door MitN***